Η ανάδειξη του νέου  μνημειακού  τοπίου της πολιτείας της Αρχαίας Πάφου στα Κούκλια

Είναι το αποτέλεσμα της έρευνας

της Ερευνητικής

Μονάδας Αρχαιολογίας

του Πανεπιστημίου Κύπρου

H ανάδειξη του νέου  μνημειακού τοπίου της πολιτείας της Αρχαίας Πάφου στα Κούκλια είναι το αποτέλεσμα της έρευνας, που διεξάγει από το 2006 η Ερευνητική Μονάδα Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κύπρου (ΠΚ)  υπό τη διεύθυνση της καθηγήτριας Προϊστορικής και Πρωτοϊστορικής Αρχαιολογίας, Μαρίας Ιακώβου στη Παλαίπαφο.

Το ιερό της Αφροδίτης

και η ακρόπολη

Στα Κούκλια-Παλαιπάφου βρίσκονται εκτός από το διάσημο ιερό της Αφροδίτης και το εκτενέστερο διοικητικό τοπίο ( σ.σ. δηλαδή η ακρόπολη) της Κυπρο-Κλασικής περιόδου με αμυντικά, ανακτορικά και εργαστηριακά συγκροτήματα που αναγέρθηκαν από τις  δυναστείες της Πάφου  του 5ου και του 4ου αιώνα π.Χ.

Η ανασκαφή

της μνημειακής

φρουριακής εγκατάστασης

Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας 2012-2022 πραγματοποιήθηκαν έρευνες, που αφορούσαν στην ανέγερση του τύμβου Λαόνας, ενώ ολοκληρώθηκε η γεωμορφολογική μελέτη και η δημοσίευση των σχετικών πορισμάτων.

Η αποστολή του Μαΐου και του Ιουνίου 2023 ήταν αποκλειστικά αφιερωμένη στην ανασκαφή της μνημειακής φρουριακής εγκατάστασης της Κυπρο-Κλασικής περιόδου (5ος- 4ος αιώνας π.Χ.) που εντοπίστηκε θαμμένη κάτω από το τύμβο.

Ανασκαφική δραστηριότητα

διάρκειας 4 βδομάδων

Κατά τη διάρκεια 4 βδομάδων πραγματοποιήθηκε μια έντονη ανασκαφική δραστηριότητα στη περιοχή, όπου συμμετείχαν:

🔴Τα τακτικά μέλη της αρχαιολογικής αποστολής.

🔴Οι προπτυχιακοί φοιτητές του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κύπρου στο πλαίσιο της πρακτικής εκπαίδευσης.

🔴Οι μεταδιδακτορικοί ερευνητές  του Πανεπιστήμιου της Σιένας «Unistrasi» με τον καθηγητή τους Δρ. Γιάκοπο Ταμπόλι, o οποίος είχε και την ευθύνη της διαχείρισης των εργασιών πεδίου.

🔴Οι μεταπτυχιακοί φοιτητές του Πανεπιστημίου Κρήτης με την Επίκουρη Καθηγήτρια Προϊστορικής Αρχαιολογίας, Άρτεμις Καρναβά.

Οι ανασκαφές

Στο πλαίσιο των ανασκαφών αφαιρέθηκαν στρώματα του τύμβου που άπτονται της εσωτερικής όψης του αμυντικού μνημείου. Ο στόχος αυτής της επέμβασης ήταν να αναδυθεί και να αναδειχθεί το οχυρό σε ύψος περίπου 3 μέτρων, ώστε να διεξαχθεί μία ψηφιακή αποτύπωση από το Πολυτεχνείο του Μιλάνου.

Οι εργασίες πεδίου για την υλοποίηση της αποτύπωσης έγιναν στο τέλος Ιουνίου του 2023 στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος «Insight 2022-2024»  που χρηματοδοτεί το Ίδρυμα Α.Γ. Λεβέντη.

Η διερεύνηση

του χώρου

Με βάση την ψηφιακή διαίρεση του τύμβου σε ανασκαφικά τετράγωνα (4χ4 μέτρων), διερευνήθηκαν περί τα 500 τετραγωνικά μέτρα από τα φερτά στρώματα του τύμβου χωρίς να προκύψει μέχρι και στιγμής μία ένδειξη για την ύπαρξη ταφικού θαλάμου.

Ωστόσο, αποκαλύφθηκαν η ανατολική και η βορειοδυτική πλευρά του φρουριακού συγκροτήματος σε μήκος που ξεπέρασε φέτος τα 135 μέτρα, καθώς και οι 3 κλίμακες πρόσβασης στη κορυφή του οχυρού. Οι δυο κλίμακες είναι αντικρυστές και βρίσκονται στην ανατολική πλευρά, ενώ η τρίτη βρέθηκε πιο βόρεια, κάτω από τη κορυφή του τύμβου που είχε διατηρηθεί στα 114 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας.

Το μέγιστο ύψος διατήρησης

του μνημείου

Το μέγιστο ύψος διατήρησης του μνημείου που θάφτηκε κάτω από το τύμβο αναμένεται ότι θα «κυμανθεί» ανάμεσα στα 4-7 μέτρα. Το τμήμα του τείχους που δεν είχε καλυφθεί από τα στρώματα του τύμβου διατηρείται προς το νότο σε ύψος μόλις 1-1,5 μέτρου, αλλά είναι κτισμένο με εντυπωσιακούς κατεργασμένους λίθους σε δεύτερη χρήση.

Το αμυντικό συγκρότημα

της Λαόνας

Η προς νότο ανάπτυξη του μνημειακού αμυντικού συγκροτήματος της Λαόνας (αν και διακόπτεται λόγω της εκτεταμένης διάβρωσης που προκλήθηκε από τις μηχανικές επεμβάσεις ισοπέδωσης των γεωργικών τεμαχίων), έχει μειώσει την απόσταση από το ανακτορικό οικοδόμημα στο οροπέδιο του Χατζηαπτουλλά στα 30 μέτρα.

Προβλέπεται ότι κατά τη προσεχή ανασκαφική περίοδο (2024), το τείχος της Λαόνας θα συνδεθεί με το τείχος που προστατεύει την ανατολική πλευρά του ανακτόρου.

Εκτεταμένο

εργαστηριακό σύμπλεγμα

Στο Χατζηαπτουλλά, η αποστολή του Πανεπιστημίου Κύπρου εντόπισε και ανέσκαψε ένα εκτεταμένο εργαστηριακό σύμπλεγμα που άπτεται της δυτικής όψης του ανακτόρου . Σήμερα, θεωρείται βέβαιο από τους επιστήμονες ότι στις δυο αυτές γειτνιάζουσες θέσεις, της Λαόνας και του Χατζηαπτουλλά, είχαν επενδύσει οι βασιλικές δυναστείες του 5ου και  του 4ου αιώνα π.Χ. στην ανέγερση σύγχρονων μνημειακών εγκαταστάσεων διαφόρων χρήσεων.

Χαρακτηριστικό είναι ότι το  Τμήμα Αρχαιοτήτων  ολοκλήρωσε  την απαλλοτρίωση των τεμαχίων, που βρίσκονται ανάμεσα στη Λαόνα και το Χατζηαπτουλλά. Η απαλλοτρίωση αυτή καθιστά εφικτή την ενοποίηση των στόχων του αρχαιολογικού προγράμματος και τη καλύτερη προστασία των ευρημάτων, καθώς και την ανάδειξη των μνημείων.

©Typologos.com 2023