Το Υδραγωγείο της Κωνσταντινούπολης

Μέρος του υδραγωγείου

 ανατινάχτηκε το 2020 από κυνηγούς θησαυρών! 

Eπιμέλεια: Νίκος Μόσχοβος 

Το Υδραγωγείο της Κωνσταντινούπολης, που αποτελεί τo μακρύτερο κανάλι νερού ύδρευσης από την εποχή της αρχαιότητας, εξερεύνησαν οι επιστήμονες. Τα υδραγωγεία είναι πολύ εντυπωσιακά παραδείγματα  περίτεχνης κατασκευής στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία (γενικότερα) και ειδικότερα στην Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία (κοινώς, η  αντίστοιχη Βυζαντινή).

Το μεγαλύτερο υδραγωγείο

της περιοχής

Ακόμα και σήμερα, εξακολουθούν να μας παρέχουν νέες ιδέες για αισθητικές, πρακτικές και τεχνικές πτυχές της κατασκευής ή της χρήσης. Οι επιστήμονες του Πανεπιστημίου Johannes Gutenberg Mainz (JGU) διερεύνησαν το μεγαλύτερο υδραγωγείο της εποχής, ήτοι το υδραγωγείο «Valens» μήκους 426 χιλιομέτρων που τροφοδότησε την Κωνσταντινούπολη κι αποκάλυψαν νέες γνώσεις για το πώς διατηρήθηκε αυτή η δομή στο παρελθόν.

Φαίνεται ότι τα κανάλια είχαν καθαριστεί από τις εναποθέσεις ανθρακικού άλατος μόλις λίγες δεκαετίες πριν να εγκαταλειφθεί ο  συγκεκριμένος χώρος!

Το ύστερο

ρωμαϊκό (βυζαντινό)  υδραγωγείο

παρείχε νερό

στον πληθυσμό της Κωνσταντινούπολης

Η Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία προηγούνταν της εποχής της με πολλούς τρόπους. Ως κρατική δομή δημιούργησε ισχυρές υποδομές για τους πολίτες της και τις οποίες εξακολουθούν οι ειδικοί να τις χαρακτηρίζουν «συναρπαστικές» μέχρι και σήμερα!

Σε αυτές τις αρχιτεκτονικές κατασκευές συγκαταλέγονται οι ιεροί ναοί, τα θέατρα και τα αμφιθέατρα που θαυμάζονται για το σχεδιασμό τους.

Στην αρχιτεκτονική δομή του Βυζαντίου συμπεριλαμβάνονταν ένα πυκνό οδικό δίκτυο  μαζί με εντυπωσιακά λιμάνια και ορυχεία.

Δήλωση ερευνήτριας

 «Ωστόσο, το πιο πρωτοποριακό τεχνικό επίτευγμα της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας έγκειται στη διαχείριση των υδάτων, ιδιαίτερα στα υδραγωγεία των μεγάλων αποστάσεων που παρέδιδαν το νερό στις πόλεις, στα λουτρά και στα ορυχεία», δήλωσε η Dr. Gül Sürmelihindi. Τα υδραγωγεία δεν ήταν μία ρωμαϊκή εφεύρεση.Στα «χέρια» των Ρωμαίων και των Βυζαντινών πολεοδόμων αναπτύχθηκαν περαιτέρω αυτά τα υδραγωγεία μεγάλων αποστάσεων και τα οποία διαδόθηκαν εκτενώς σε μια από τις μεγαλύτερες αυτοκρατορίες της ιστορίας!

Άφθονη παροχή νερού

σε κάθε πόλη του Βυζαντίου

Σχεδόν κάθε πόλη στη Ρωμαϊκή  κι αργότερα στη Βυζαντινή  Αυτοκρατορία είχε άφθονη παροχή γλυκού τρεχούμενου νερού, σε ορισμένες περιπτώσεις με μεγαλύτερο όγκο από ό,τι συμβαίνει σήμερα.

Οι εντυπωσιακές γέφυρες

«Αυτά τα υδραγωγεία είναι γνωστά ως επί το πλείστον για τις εντυπωσιακές γέφυρες τους, όπως είναι το Pont du Gard στη νότια Γαλλία. Είναι υδραγωγεία, τα οποία εξακολουθούν να στέκονται  ακόμη και σήμερα μετά από δύο χιλιετίες. Αλλά είναι πιο εντυπωσιακά λόγω του τρόπου με τον οποίο λύθηκαν τα προβλήματα στην κατασκευή τους, κάτι που θα ήταν τρομακτικό ακόμη και για τους σύγχρονους μηχανικούς », εξήγησε ο ομότιμος καθηγητής του JGU Cees Passchier.

Άνω των 2.000 ρωμαϊκών -βυζαντινών υδραγωγείων

Περισσότερα από 2.000 ρωμαϊκά ή βυζαντινά υδραγωγεία, που  εκτείνονται σε μεγάλες αποστάσεις,είναι γνωστά και μέχρι και σήμερα. Πολλά άλλα αναμένουν την ανακάλυψή τους.

Η μελέτη που διενήργησε η Dr.Gül Sürmelihindi επικεντρώθηκε κυρίως στο πιο εντυπωσιακό υδραγωγείο της ύστερης ρωμαϊκής-βυζαντινής εποχής,δηλαδή στις γραμμές ύδρευσης της Κωνσταντινούπολης.

Μια μικρή ιστορία

Το 324 μ.Χ., ο Μέγας Κωνσταντίνος έκανε την Κωνσταντινούπολη τη νέα πρωτεύουσα της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

Η παροχή γλυκού νερού αποτελούσε πρόβλημα, αν και η πόλη βρίσκεται σε ένα σημαντικό γεωπολιτικό σταυροδρόμι των χερσαίων διαδρομών και των θαλασσών.

Για την τροφοδοσία της Κωνσταντινούπολης χτίστηκε ένα νέο υδραγωγείο από πηγές, που βρισκόταν 60 χιλιόμετρα προς τα δυτικά. Η πόλη μεγάλωνε ολοένα κι αυτό το σύστημα επεκτάθηκε κατά τη διάρκεια του 5ου αιώνα προς τις πηγές που βρίσκονται ακόμη σε απόσταση 120 χιλιομέτρων σε ευθεία γραμμή εκ της πρωτεύουσας του Βυζαντίου!

Το υδραγωγείο της Πόλης είχε μήκος τουλάχιστον 426 χιλιομέτρων, με αποτέλεσμα να καταστεί ως το μεγαλύτερο από την εποχή της αρχαιότητας!

Η δομή του υδραγωγείου

Η όλη κατασκευή αποτελείται από θολωτά κανάλια τοιχοποιίας, τα οποία είναι αρκετά μεγάλα, ώστε να μπορεί κανείς να περπατήσει, ενώ είναι χτισμένο από πέτρα και σκυρόδεμα.

Αποτελείται από  90 μεγάλες γέφυρες και πολλές σήραγγες μήκους έως και 5 χιλιομέτρων!

Η Dr. Sürmelihindi μαζί με άλλους ερευνητές μελέτησε τα αποθέματα του ανθρακικού άλατος απ’ αυτό το υδραγωγείο, δηλαδή το ασβέστιο που σχηματίστηκε στο τρεχούμενο νερό.

Έρευνα με βάση το ασβέστιο

Το ασβέστιο αυτό μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη λήψη  πολύ σημαντικών πληροφοριών για τη διαχείριση του νερού και του περιβάλλοντος εκείνης της εποχής.

Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι ολόκληρο το σύστημα υδραγωγείων περιείχε μόνο λεπτά αποθέματα ανθρακικών, που αντιπροσωπεύουν μόλις τα 27 χρόνια χρήσης του. Ωστόσο. από τα χρονικά της Πόλης είναι γνωστό ότι το σύστημα των υδραγωγείων λειτούργησε για περισσότερα από 700 χρόνια, τουλάχιστον μέχρι και τον 12ο αιώνα!

Ο καθαρισμός του υδραγωγείου

«Αυτό σημαίνει ότι ολόκληρο το υδραγωγείο πρέπει να έχει διατηρηθεί και να καθαριστεί από αποθέσεις κατά τη διάρκεια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, ακόμη και λίγο πριν σταματήσει να λειτουργεί», αποκάλυψε η  Dr.  Sürmelihindi. Οι εναποθέσεις  του ανθρακικού άλατος μπορούν να μπλοκάρουν ολόκληρη την παροχή νερού και πρέπει να αφαιρούνται κατά καιρούς.

Διπλή κατασκευή 

μήκους άνω των 50 χιλιομέτρων

Αν και το υδραγωγείο είναι ρωμαϊκής  προέλευσης φαίνεται πως το ανθρακικό άλας που βρίσκεται στο κανάλι προέρχεται από τη Βυζαντινή  περίοδο. Αυτό έκανε τους ερευνητές να σκεφτούν τις πιθανές στρατηγικές καθαρισμού και συντήρησής του- επειδή ο καθαρισμός και η επισκευή ενός καναλιού μήκους 26 χιλιομέτρων συνεπάγεται ότι αυτό δε μπορεί να χρησιμοποιηθεί για εβδομάδες ή μήνες, αφού ο πληθυσμός της Πόλης εξαρτιόταν από την παροχή νερού.

Διώροφες γέφυρες

Κατά τη διάρκεια της έρευνας διαπίστωσαν ότι συνολικά  50 χιλιόμετρα από το κεντρικό τμήμα του συστήματος ύδρευσης  είναι διπλά κτισμένο,  με ένα κανάλι υδραγωγείου επάνω από το άλλο, που διέσχιζαν διώροφες γέφυρες!

«Είναι πολύ πιθανό ότι αυτό το σύστημα δημιουργήθηκε για να επιτρέπει τις εργασίες καθαρισμού και συντήρησης. Θα ήταν μια δαπανηρή, αλλά θα αποτελούσε πρακτική λύση», ανέφερε ο ομότιμος καθηγητής κ. Passchier.

Η ανατίναξη

Τα μέλη της ερευνητικής ομάδας, όμως, δε μπορούν να μελετήσουν το πως ακριβώς λειτουργούσε το βυζαντινό σύστημα ύδρευσης. Ο  λόγος;

Μία από τις πιο επιβλητικές γέφυρες, αυτή του Ballıgerme, ανατινάχτηκε με δυναμίτη το 2020  από κυνηγούς θησαυρών, οι οποίοι πίστεψαν εσφαλμένα ότι μπορούσαν να βρουν χρυσό στα ερείπια!

©Τypologos.com 2022