Σπάνια Αγία Γραφή απέκτησε η Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος

Πρόκειται για τη

Vetus Testamentum Graecum

που έγινε δωρεά προς την ΕΒΕ

Μια σπάνια Αγία Γραφή του τέλους του 17ου αιώνα συγκαταλέγεται πλέον στις προσκτήσεις της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος (ΕΒΕ), όπως ανακοινώθηκε με το σχετικό μηνιαίο δελτίο υπ’ αριθμόν 8 του Φεβρουαρίου 2023 από το φιλόλογο, Ανδρέα Βυριδή και τον αρχαιολόγο, Κυριάκο Γρηγορόπουλο.

Η δωρεά

Την  Αγία Γραφή του τέλους του 17ου αιώνα δώρισαν οι Αλίκη και Τίμος  Τσουκαλά και Πάνος  Πολυζωΐδης τον Ιούλιο του 2022 στη μνήμη των Γεωργίου και Ηρώς Βοΐλα προς την Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος. Οι τρεις δωρητές είναι ανίψια του αείμνηστου ζεύγους και το ανεκτίμητο ιερό βιβλίο αποτελούσε οικογενειακό κειμήλιο.

Vetus Testamentum Graecum

Φέρει, μάλιστα, το τίτλο: «Vetus Testamentum Graecum ex versione Septuaginta interpretum, cum Libris Apocryphis, juxta exemplar Vaticanum Romae editum & Anglicanum Londini excusum et Novi Testamenti libri omne», που μεταφράζεται στα Ελληνικά ως: «Η Παλαιά Διαθήκη κατά τους Εβδομήκοντα και της Καινής Διαθήκης άπαντα», Lipsiae : Sumptibus Joh. Christophori Königii,  έτος έκδοσης 1697.

Ο δικέφαλος αετός

Η βιβλιοδεσία του τεκμηρίου φέρει πλούσια διακόσμηση με το δικέφαλο αετό να δεσπόζει στην εμπρόσθια πινακίδα, ένα σύμβολο της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας των Αψβούργων και το οποίο προέρχεται από τον αντίστοιχο βυζαντινό. Επίσης, φέρει απομεινάρια από εξωτερικά κλείστρα.

Η χειρόγραφη σημείωση

Κατά τη διαδικασία της επεξεργασίας και της καταλογογράφησης του τεκμηρίου εντοπίστηκε στη σελίδα 57 από τον υπάλληλο του Τμήματος Χειρογράφων, Κυριάκο Γρηγορόπουλο η ακόλουθη χειρόγραφη σημείωση και τη μεταγραφή της οποίας πραγματοποίησε ο ιστορικός του τμήματος, Μιχάλης Κοκολάκης:

«Του ταπεινού Ναυπάκτου και Άρτης Νεοφύτου Μαυρομμάτη, 1714 Ιούλιος».

Η συμβολή του

Μητροπολίτη Ναυπάκτου και Άρτης

στη διάσωση

της Ελληνικής Γραμματείας

Πρόκειται για το λόγιο και κληρικό,  Νεόφυτο Μαυρομμάτη, που γεννήθηκε το 1656 στην Πάρο και πέθανε το 1740 στη Μονή Μεγίστης Λαύρας. Διετέλεσε αρχιεπίσκοπος Σαντορίνης ως το 1697, οπότε και εκδόθηκε η σπάνια Αγία Γραφή, η οποία δόθηκε πρόσφατα με δωρεά προς την ΕΒΕ.Ο Νεόφυτος έγινε το 1703 Μητροπολίτης Ναύπακτου και Άρτης, αλλά επί μεγάλα χρονικά διαστήματα παρέμεινε στην Κωνσταντινούπολη ως Συνοδικός. Εκεί είχε την ευκαιρία να αρχίσει μια γόνιμη συνεργασία με την οικογένεια του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου.

Ο πρώτος

συγγραφέας βιβλίου

των Καραμανλίδικων

Ο Νεόφυτος Μαυρομμάτης είναι κυρίως γνωστός ως ο πρώτος που εξέδωσε βιβλίο στα Καραμανλίδικα (σ.σ. είναι τουρκική γραφή με ελληνικούς χαρακτήρες), αντιλαμβανόμενος τον κίνδυνο του εξισλαμισμού των Χριστιανών της Μικράς Ασίας.

Πρόκειται για το «Απάνθισμα της χριστιανικής πίστεως / Κιουλζαριιμανι Μεσιχι», που εκδόθηκε γύρω στα 1718-1719 κι αντίτυπο του οποίου φυλάσσεται στις ειδικές συλλογές της ΕΒΕ:

(https://catalogue.nlg.gr/Record/b.243446.)

Σύμφωνα με τον Γεώργιο Λαδά, ο Νεόφυτος Μαυρομμάτης «έναντι του τουρκικού κειμένου έθεσεν ευφυώς το ελληνικόν, παρέθεσεν δε και τον πίνακα των περιεχομένων, δίγλωσσον, ούτως ώστε το βιβλίον τούτον να καθίσταται ταυτοχρόνως και μέθοδος προς εκμάθησιν της ελληνικής γλώσσης».

Μετά από το βιβλίο αυτό ακολούθησε πληθώρα παρόμοιων εκδόσεων στα κοινώς ονομαζόμενα Καραμανλίδικα μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα.

Η έκδοση

στο Βουκουρέστι

Το 1722 παραιτήθηκε ο Νεόφυτος Μαυρομμάτης από το μητροπολιτικό  θρόνο και αποσύρθηκε στη Μονή Ιβήρων του Αγίου Όρους, όπου αφιέρωσε την πλούσια βιβλιοθήκη του, αλλά και ταξινόμησε τα χειρόγραφα του μοναστηριού, συντάσσοντας τον κατάλογο τους.

Κατά τη διάρκεια της παραμονής στο Άγιον Όρος κατόρθωσε ο Νεόφυτος Μαυρομμάτης  συγκεντρώσει χειρόγραφα και τα αποστέλλει στο Νικόλαο Μαυροκορδάτο για την έκδοση των κλασικών και των βυζαντινών κειμένων που επεξεργαζόταν.

Την ίδια εποχή (1723) εκδίδεται στο Βουκουρέστι το έργο του Νεόφυτου Μαυρομμάτη:«Βιβλίον περιέχον την ακολουθίαν του Αγίου Μεγαλομάρτυρος Νεοφύτου και του Αγίου Μαξίμου του Ομολογητού», αντίτυπο του οποίου φυλάσσεται σήμερα στις ειδικές συλλογές της ΕΒΕ.

 (https://catalogue.nlg.gr/Record/b.346693).

Η σπάνια Αγία Γραφή θα είναι σύντομα διαθέσιμη για τους ενδιαφερόμενους ερευνητές στο Τμήμα Χειρογράφων, Ομοιοτύπων και Ειδικών Συλλογών της ΕΒΕ.

Τόμος Δεύτερος της Ανθολογίας

Το μοναδικό σωζόμενο αντίτυπο

στην Ελλάδα

 Επίσης, ο αρχειονόμος – βιβλιοθηκονόμος, Γιώργος Σταυράτης ανακοίνωσε ότι παραχωρήθηκε στην ΕΒΕ το μοναδικό ίσως σωζόμενο στην Ελλάδα αντίτυπο του βιβλίου «Τόμος Δεύτερος της Ανθολογίας, περιέχων άπασαν την ακολουθίαν του όρθρου, επεξηγηθείς επί το αναλυτικότερον και ήδη πρώτον χαρτογραφηθείς παρά Πέτρου Μανουήλ του εκ Κουσάντασι της Εφέσου». Εν Βουκουρεστίω, παρά τω εφευρέτη της χαρτογραφίας Πέτρω, 1830.

Το αντίτυπο δώρισε ο κ. Νικόλαος Νταβράζος, ύστερα από προτροπή του μέλους του εφορευτικού συμβουλίου της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος, Γιάννη Κόκκωνα, μέχρι και πρόσφατα καθηγητή Βιβλιολογίας στο Τμήμα Αρχειονομίας, Βιβλιοθηκονομίας και Μουσειολογίας του Ιονίου Πανεπιστημίου.

Η εφαρμογή για πρώτη φορά

της εκτύπωσης μετά αίτησης!

Η πρωτότυπη τεχνική με την οποία τυπώθηκε το βιβλίο αυτό και λίγα ακόμα έντυπα (βλ. Γιάννης Κόκκωνας, «Ο μουσικός Πέτρος Μανουήλ Εφέσιος († 1840) και η «χαρτογραφία»  ή «χαρτοτυπία»  του», Μνήμων 37 (2019-2020), σ. 125-158), έδωσε στον εφευρέτη τη δυνατότητα να εφαρμόσει για πρώτη φορά την επί αιτήσει εκτύπωση (printing on demand)!

Το σπάνιο αυτό τεκμήριο (https://catalogue.nlg.gr/Record/b.776218) μπορεί να μελετήσει κανείς στο Αναγνωστήριο του Τμήματος Χειρογράφων της ΕΒΕ, ενώ έχει προγραμματιστεί και η ψηφιοποίησή του, ώστε να διατίθεται ελεύθερα μέσω του διαδικτύου.

©Typologos.com 2023