Tο γαλλικό αποτύπωμα του μακεδονικού μετώπου

Θεσσαλονίκη: Tο γαλλικό αποτύπωμα του μακεδονικού μετώπου

Aπό το Γαλλικό Ινστιτούτο Θεσσαλονίκης 

20:42:20,02/18/2021

To γαλλικό αποτύπωμα στο μακεδονικό μέτωπο μας θυμίζει το Γαλλικό Ινστιτούτο Θεσσαλονίκης με το «Χρονικό της Πέμπης», που «κυκλοφορεί» διαδικτυακά και τιτλοφορείται: «Η Γαλλία στη Θεσσαλονίκη». Ας θυμηθούμε όλοι – όλες αυτές τις ιστορικές στιγμές της Θεσσαλονίκης:

Το 1915, οι Σύμμαχοι αποφασίζουν να ανοίξουν ένα Μέτωπο στην Ανατολή με σκοπό να παράσχουν βοήθεια στον σερβικό στρατό, ο οποίος αντιμετωπίζει τις αυστρο-γερμανο-βουλγαρικές δυνάμεις. Στις 5 Οκτωβρίου 1915, Γάλλοι και Βρετανοί στρατιώτες που συμμετείχαν στην εκστρατεία της Καλλίπολης αποβιβάζονται στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης¹ και θα ακολουθήσουν σύντομα σερβικές, ιταλικές και ρωσικές ενισχύσεις.

Οργανώνουν πολλά οχυρωμένα στρατόπεδα γύρω από την πόλη, το μεγαλύτερο εκ των οποίων, το Ζεϊτενλίκ, φιλοξενεί το γαλλικό στρατό – επάνω από 300 000 άνδρες -που ανέλαβε τη διοίκηση του Μακεδονικού Μετώπου μέχρι και το τέλος του πολέμου² κι άφησε ανεξίτηλα ίχνη στην πόλη,καθώς και στη γύρω περιοχή.

Η άφιξη των στρατιωτών

Όταν οι στρατιώτες κατεβαίνουν στο λιμάνι προκαλούν ξέφρενο ενθουσιασμό. Η καταγωγή τους ποικίλλει – το γαλλικό σώμα αποτελείται από στρατιώτες που προέρχονται από τη Γαλλία, αλλά και από τη Σενεγάλη, τη Μαδαγασκάρη, την Ινδοκίνα και τη  Βόρεια Αφρική – και συνυπάρχουν με τον τότε, επίσης κοσμοπολιτικό, πληθυσμό: Από τις 120 000 ψυχές που κατοικούν την Ιερουσαλήμ των Βαλκανίων, οι 80 000 είναι Εβραίοι (ήρθαν από την Ισπανία τον 15ο αιώνα), οι 15.000 Έλληνες,οι 15.000 Τούρκοι, οι 5.000 Βούλγαροι και οι 5.000 Δυτικοί. Για την ψυχαγωγία των στρατιωτών, ανοίγει πλήθος καφέ, ξενοδοχείων, καμπαρέ, θεάτρων, κινηματογράφων και διοργανώνονται συναυλίες, θεατρικές παραστάσεις και αθλητικοί αγώνες.Για την ενημέρωσή τους, εκδίδονται δεκάδες εφημερίδες, κυρίως γαλλόφωνες και για την αλληλογραφία με τους οικείους τους, τυπώνονται οι περίφημες καρτ ποστάλ Souvenirs de Salonique.

Η Στρατιά της Ανατολής δεν αποτελείται μόνο από μάχιμους, αλλά και μηχανικούς, γεωπόνους, γιατρούς, αρχαιολόγους κι άλλους επιστήμονες που θα μεταμορφώσουν ριζικά την πόλη, τα περίχωρά της, καθώς και τη ζωή των κατοίκων της.

Η προσφορά των Γάλλων 

Για την κάλυψη βασικών αναγκών σε υποδομές, κατασκευάζουν δρόμους, γέφυρες, σιδηροδρόμους, φρέατα, δίκτυα υδροδότησης κι αποθήκες. Οργανώνουν μονάδες νοσοκομειακής περίθαλψης και ερευνητικά εργαστήρια, καταπολεμούν την ελονοσία που επικρατεί παντού, χορηγώντας κινίνη και αποξηραίνοντας έλη (γεγονός που θα επιφέρει σημαντική μείωση του αριθμού νοσούντων και θανάτων). Για να αντιμετωπίσουν την έλλειψη τροφίμων και το σκορβούτο, εισάγουν νέες γεωργικές μεθόδους (ιδιαίτερα στην καλλιέργεια ρυζιού και στην αμπελουργία) και δημιουργούν λαχανόκηπους.

Οι Γάλλοι συμμετέχουν,επίσης,ενεργά στην ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς. Ο πιο φημισμένος από αυτούς, ο Ernest Hébrard, αρχιτέκτονας και πολεοδόμος, επικεφαλής της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας της Στρατιάς της Ανατολής, πραγματοποιεί πολλές ανασκαφές και έρευνες στα ρωμαϊκά και στα βυζαντινά μνημεία της πόλης. Είναι, επίσης, ο κύριος δημιουργός του πολεοδομικού σχεδίου ανοικοδόμησης της Θεσσαλονίκης μετά από τη μεγάλη πυρκαγιά του 1917. Στο βοηθό του μηχανικό, Joseph Pleyber, οφείλεται πλήθος κτιρίων, από τα κομψότερα της πόλης, ορισμένα εκ των οποίων υπάρχουν και σήμερα³.

Ο καθοριστικός ρόλος της Στρατιάς της Ανατολής 

Ωστόσο, παρά τις σημαντικές προόδους και τον καθοριστικό ρόλο της Στρατιάς της Ανατολής για τον τερματισμό των εχθροπραξιών του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου⁴, δεν απέσπασε από την αρχή θετικές εντυπώσεις. Ο Clémenceau, επιδιώκοντας να τονίσει τη σπουδαιότητα της νίκης επί  των γαλλικών εδαφών, από τον πρώτο καιρό, τους χαρακτήρισε ειρωνικά ως «οι Κηπουροί της Σαλονίκης».

Σήμερα, ο μεγάλος αριθμός προσερχομένων που αναζητούν τα ίχνη αγνοούμενων προγόνων τους, που υπηρέτησαν στο Μακεδονικό Μέτωπο⁵ αλλά και οι έρευνες των Ιστορικών, ευτυχώς μας επιτρέπουν να αποκαταστήσουμε αυτή την αδικία.

Σημειώσεις 

¹ Χρησιμοποιείται −επίσης− συχνά η ονομασία Σαλονίκη.

² Ο διοικητής Sarrail (Οκτώβριος 1915 – Δεκέμβριος 1917), ο διοικητής Guillaumat (Δεκέμβριος 1917 -Ιούνιος 1918) και ο διοικητής Franchet d’Espèrey (Ιούνιος 1918 – Απρίλιος 1919).

³ Για τη συμβολή της Στρατιάς της Ανατολής στη μεταμόρφωση της πόλης θα αναφερθούμε σε επόμενα chroniques.

⁴ Μετά  από την υπογραφή της πρώτης ανακωχής από τον βουλγαρικό στρατό στη Θεσσαλονίκη στις 29 Σεπτεμβρίου  του 1918.

⁵ Κατάλογος των Γάλλων ενταφιασμένων στρατιωτών στη νεκρόπολη Ζεϊτενλίκ στην ιστοσελίδα του Γενικού Προξενείου.

©Typologos.com 2021