TAS: 100 χρόνια από την γέννηση του Νίκου Γκάτσου
ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ
Τα ρεπορτάζ του www.typologos.com
TAS: 100 χρόνια από την γέννηση του Νίκου Γκάτσου
Της Βένης Παπαδημητρίου, e-mail: veni_veni_veni@yahoo.gr.
Με την ευκαιρία της συμπλήρωσης εφέτος 100 χρόνων από τη γέννησή του, στις 8 Δεκεμβρίου, που είναι η ημερομηνία που γεννήθηκε, οι σπουδαστές του The Art Studio [http://www.theartstudio.gr//] ξαναθυμούνται τον σημαντικό Έλληνα ποιητή, μεταφραστή και στιχουργό ανεβάζοντας μια μουσική παράσταση σε μουσικές Μάνου Χατζιδάκι, Σταύρου Ξαρχάκου, Δήμου Μούτση, Γιώργου Χατζηνάσιου και Μίκη Θεοδωράκη.
H παράσταση θα αρχίσει στις 9.30 το βράδυ της Πέμπτης 8 Δεκεμβρίου του 2011 στο TAS STAGE στην οδό Βουτάδων 6 στο Γκάζι στην Αθήνα [Μετρό σταθμός Κεραμικού], 1ος όροφος . Οι πόρτες θα ανοίξουν στις 9 το βράδυ, ενώ η είσοδος θα είναι δωρεάν για το κοινό.
Την ιδέα και την επιμέλεια της παράστασης είχε ο Νίκος Μουρατίδης. Την σκηνοθεσία πραγματοποίησε η Αποστολία Παπαδαμάκη, η οποία δίδαξε και την κίνηση.
Την διδασκαλία των φωνών έκαμε η Τζίνα Πούλου και το Styling σχεδίασε η Αλεξία Θεοδωράκη. Στο πιάνο θα βρίσκεται ο Μαυρίκιος Μαυρικίου, ενώ τη σκηνοθέτιδα βοήθησαν η Πολυτίμη Γιώτα και ο Φώτης Θεοχαράκης. Production manager είναι η Αθηνά Παπαδοπούλου.
Τραγουδούν οι Patrica Abrahams, Γιάννης Αλεξάκης, Κωνσταντίνα Βλαχοπούλου, Ξένια Βουλίσμα, Πολυτίμη Γιώτα, Σύλβια Ευθυμίου, Φώτης Θεοχαράκης, Ρωμανός Κολυτός, Λαμπρινή Κωστοπούλου, Μαυρίκιος Μαυρικίου, Στράτος Μενούτης, Αθηνά Παπαδοπούλου, Στέλλα Παπαλαζαρίδου, Νικολέτα Ρούσσου, Ηλιάνα Σακελλαριάδη, Γιώργος Σέκερης και Σιμέλα Χριστοπούλου.
Την παραγωγή της παράστασης πραγματοποίησαν το TAS κι ο Όμιλος Μαροσούλη.
Ο Νίκος Γκάτσος γεννήθηκε το 1911 στα Χάνια Φραγκόβρυσης (Κάτω Ασέα) της Αρκαδίας, όπου και τελείωσε το Δημοτικό Σχολείο.
Τις γυμνασιακές του σπουδές έκανε στην Τρίπολη, όπου γνώρισε τα λογοτεχνικά βιβλία, αλλά και τις μεθόδους αυτοδιδασκαλίας ξένων γλωσσών. Στη συνέχεια πήγε στην Αθήνα, όπου φοίτησε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Ήξερε ήδη αρκετά καλά αγγλικά και γαλλικά και είχε μελετήσει τον Παλαμά, τον Σολωμό, το δημοτικό τραγούδι, όπως και τις νεωτεριστικές τάσεις στην ευρωπαϊκή ποίηση. Στην Αθήνα, όπου εγκαταστάθηκε με την οικογένειά του κι άρχισε να έρχεται σε επαφή με τους λογοτεχνικούς κύκλους της εποχής.
Για πρώτη φορά δημοσίευσε ποιήματά του, τα οποία ήταν μικρά σε έκταση και με κλασικό ύφος, στα περιοδικά “Νέα Εστία” το 1931 και “Ρυθμός” το 1933. Την ίδια περίοδο έγραψε κριτικά σημειώματα στα περιοδικά “Μακεδονικές Ημέρες”, “Ρυθμός” και “Τα Νέα Γράμματα” (για τον ποιητή Κωστή Μπαστιά, την ποιήτρια Μυρτιδιώτισσα και τον Θ. Καστανάκη, αντίστοιχα).
Το 1943 εξέδωσε από τις εκδόσεις “Αετός” (σε 308 αντίτυπα) το βιβλίο του “Αμοργός” με το ομώνυμο ποίημα, το οποίο έμελε να σημαδέψει τη σύγχρονη ελληνική ποίηση. Αυτό ήταν και το μοναδικό βιβλίο του.
Το έργο, που αποτελείται από μόνον 20 μόνον σελίδες, εκφράζει τις διαθέσεις της νεότερης ποίησης και θεωρείται σαν κορυφαίο ποιητικό έργο του ελληνικού υπερρεαλισμού. Στην πρώτη κυκλοφορία του μάλιστα προκάλεσε δυσμενείς κριτικές και αντιδράσεις, αλλά πολύ σύντομα – το 1947- το κλίμα αντιστράφηκε και η “Αμοργός” με τις ευμενείς ελληνικές ή ξένες κριτικές κατατάχτηκε στην κορυφή της ελληνικής ποίησης.
Η “Αμοργός” επανεκδόθηκε το 1963, το 1969 και το 1987. Από τότε ο ποιητής δημοσίευσε μόνον τρία ακόμη ποιήματα: το “Ελεγείο” (1946, “Φιλολογικά Χρονικά”), το “Ο Ιππότης και ο Θάνατος” ( 1947, “Μικρό Τετράδιο”) και το “Τραγούδι του παλιού καιρού” (1963, “Ο Ταχυδρόμος”), το οποίο ήταν αφιερωμένο στον Γ. Σεφέρη.
Έγραψε πολλές μελέτες και σχόλια σχετικά με την ποίηση. Με το τέλος του πολέμου συνεργάστηκε ο Ν. Γκάτσος με την “Αγγλοελληνική Επιθεώρηση” ως μεταφραστής και με το Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας ως ραδιοσκηνοθέτης, για βιοποριστικούς λόγους.
Παράλληλα, άρχισε να γράφει στίχους επάνω στη μουσική του Μάνου Χατζιδάκι, ανοίγοντας έτσι μια λαμπρή θητεία στο σύγχρονο ελληνικό τραγούδι. Αργότερα θα συνεργαζόταν και με άλλους αξιόλογους συνθέτες ( Μίκης Θεοδωράκη και Σταύρος Ξαρχάκος).
Ο Νίκος Γκάτσος, εκμεταλλεύτηκε την εκφραστική του δεινότητα κι ασχολήθηκε διεξοδικά με τη μετάφραση έργων ( κύρια για λογαριασμό του Εθνικού Θεάτρου, του Θεάτρου Τέχνης και του Λαϊκού Θεάτρου) .
Πολλές από εκείνες τις μεταφράσεις παρέμειναν έκτοτε κλασικές με πρώτη αυτή του “Ματωμένου Γάμου”. Μετέφρασε πολλούς συγγραφείς και συγκεκριμένα από τα ισπανικά τους Λόρκα, Λοπε δε Βέγα και Ραμόν δελ Βάλιε-Ινκλάναπό τα γαλλικά, τον Ζενέ και από τα αγγλικά τους Τ. Ουιλλιαμς, Ε. Ο΄Νηλ, Α.Μακ Λης, Σων Ο΄Κέιζυ, Αύγουστο Στρίντμπεργκ, Κρίστοφερ Φράυ και άλλους.
Το 1944 μετέφρασε (“Φιλολογικά Χρονικά”) το ποίημα “Νυχτερινό Τραγούδι” του Λόρκα.
Μετέφρασε και τα έργα: “Ματωμένος Γάμος” (1948), “Το σπίτι της Μπερνάντα Αλμπα” (1945) του Φ. Λόρκα, “Ο πατέρας” του Στρίνμπεργκ (1962) και “Ταξίδι μακριάς ημέρας μέσα στη νύχτα” του Ο’ Νηλ (1965).
Όλα τα έργα αυτά ανεβάστηκαν από το Εθνικό Θέατρο και το Θέατρο Τέχνης.
Συνεργάστηκε με τα περιοδικά “Νέα Εστία”, “Τράμ”, “Μακεδονικές Ημέρες”, “Μικρό Τετράδιο”, “Τα Νέα Γράμματα”, “Φιλολογικά Χρονικά”, “Ρυθμός” και “Καλλιτεχνικά Νέα”. Επίσης, κατά τη διάρκεια της συνεργασίας του με την ελληνική ραδιοφωνία,σκηνοθέτησε διάφορα θεατρικά έργα.
Μεγάλη προσφορά έχει και σαν στιχουργός στο ελληνικό τραγούδι, στο οποίο αφιερώθηκε σε μεγάλο βαθμό μετά την “Αμοργό”.
Συνεργάστηκε στενά με κορυφαίους Ελληνες συνθέτες. Στίχους του Νίκου Γκάτσου μελοποίησαν οι Μ. Χατζιδάκις, Μ. Θεοδωράκης, Στ. Ξαρχάκος, Δ. Μούτσης, Λ. Κελαηδόνης, Χ. Χάλαρης κ.α. σε κορυφαίες δημιουργίες και επιτυχίες (“Αθανασία”, “Της γής το χρυσάφι”, “Ρεμπέτικο”, “Αρχιπέλαγος”, “Πήρες το μεγάλο δρόμο”, “Πορνογραφία”, “Λαϊκή Αγορά”, “Η μικρή Ραλλού”, “Μια γλώσσα μια πατρίδα”, “Αν θυμηθείς τ’ όνειρό μου”, “Η νύχτα”, “Στο Σείριο υπάρχουνε παιδιά” “Αντικατοπτρισμοί”, “Τα κατά Μάρκον”, “America America” κ.α.).
Ιδιαίτερη σχέση και συνεργασία ανέπτυξε ο ποιητής με τον Μάνο Χατζιδάκι και μάλιστα για μεγάλο διάστημα μέχρι και το θάνατό του ήταν επίλεκτο μέλος της ομάδας Xατζιδάκι, Eλύτη, Tσαρούχη, Mποσταντζόγλου, καθώς και Αργυράκη.
Ο Νίκος Γκάτσος καθιερώθηκε σαν κορυφαίος στιχουργός της ελληνικής έντεχνης μουσικής. Χαρακτηριστικά, αξέχαστοι θα μείνουν οι στίχοι του, που μελοποιήθηκαν από τον Μ. Χατζηδάκη, από το “Ματωμένο Γάμο”, “Χάρτινο το Φεγγαράκι” και “Πάει ο καιρός”:
“Πάει ο καιρός πάει ο καιρός
που ήταν ο κόσμος δροσερός
και καθ’ αυγή ξεκινούσε μια πληγή
για να ποτίσει όλη τη γη…”
Μάλιστα, το γεμάτο νόημα αυτό τραγούδι, απαγορεύτηκε από τη δικτατορία.
Μετά την πτώση της, το 1974, ο ποιητής όμως θα απαντήσει:
“Ήρθε ο καιρός ήρθε ο καιρός
πάνου στου κόσμου την πληγή
ήρθε ο καιρός ήρθε ο καιρός
να ξαναχτίσετε τη γη…”
Ο Νίκος Γκάτσος πέθανε στις 12 Μαϊου 1992 και τάφηκε στην Ασέα. Θα μείνει για πάντα σαν ο κατ’ εξοχήν εκφραστής του ελληνικού ποιητικού υπερρεαλισμού και σαν μια εξέχουσα μορφή του ελληνικού ποιοτικού τραγουδιού. (Με στοιχεία του βιογραφικού από την Βικιπαίδεια).
©Typologos.com 2011
