Οίκτος

Της Ιωάννας Βασιλειάδου

Αρθρογράφου

18:06:30,09/27/2019

«Οίκτος είναι η ελεημοσύνη που δίνουμε στους ενόχους»

Γεωργία Σάνδη (Γαλλίδα μυθιστοριογράφος και πρώιμη φεμινίστρια, (1 Ιουλίου 1804 – 8 Ιουνίου 1876)

Η λέξη οίκτος προέρχεται από την αρχαία ελληνική οἶκτος.  Σημαίνει το συναίσθημα που νιώθουμε,  όταν συμπονούμε κάποιον,  που είναι σε δυσάρεστη θέση. Είναι η φιλευσπλαχνία,  αλλά έχει κι αρνητική έννοια,  γιατί ενίοτε σημαίνει την περιφρόνηση.

Είναι άκρως φυσιολογικό κι ανθρώπινο να νιώθουμε οίκτο μπροστά στον πόνο και τη δυστυχία. Αρκεί να έχει τη μορφή της υγιούς συμπόνοιας και της προσπάθειας για ανιδιοτελή βοήθεια. Φιλάνθρωπα κι ανθρωπιστικά! Να γίνεται μ’ όλη μας, την καρδιά, αληθινά και με αγάπη για τον άνθρωπο ως έννοια!

Πρέπει, όμως,  να έχει τέτοιο μέγεθος ο οίκτος που δε θα φτάνει να μας οδηγεί στην κατάθλιψη. Γιατί η υπερβολική συμπόνοια συνυφασμένη με την αυξημένη ενσυναίσθηση μπορεί να μας κάνει να βιώσουμε την κατάσταση ως δικό μας, γεγονός.

Κι αυτό να μας κάνει να νιώθουμε μεγάλο πόνο που δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι για αλλάξουμε την κατάσταση και να βοηθήσουμε,  όσο θα έπρεπε το συνάνθρωπό μας! Ο οίκτος έχει πολλές μορφές. Είναι ο οίκτος για τον εαυτό μας, για τους άλλους, ακόμα κι ο οίκτος για τα ζώα ή τα πράγματα.

Ο οίκτος για τον εαυτό μας,  είναι μη ωφέλιμος και μας οδηγεί σε μελαγχολία. Για πράγματα είναι κι αυτός επικίνδυνος,  γιατί δείχνει εμμονή στην ύλη. Αντιθέτως ο οίκτος για τους άλλους ανθρώπους ή για τα ζώα δείχνει καλοσύνη και αγαθά συναισθήματα!

Φυσικά δεν πρέπει να νιώθουμε ενοχές,  αν δε νιώθουμε ανάλογα συναισθήματα. Τα κοινωνικά ήθη απαιτούν κυριολεκτικά να συνοδεύονται ορισμένα γεγονότα από πολύ συγκεκριμένα συναισθήματα. Κι έτσι οι άνθρωποι φέρονται με μία συγκεκριμένη στερεοτυπική συμπεριφορά. Κι έτσι οι άνθρω­ποι βγάζουν προς τα έξω κάποια συναισθήματα όχι επει­δή νιώθουν πράγματι ταραγμένοι, αλλά γιατί πιστεύουν πως θα ‘πρεπε να εκφράσουν κάποιο συναίσθημα,  αν  συμβεί  κάποιο  άσχημο  γεγονός.

Γιατί αλλιώς θα θεωρηθούν αναίσθητοι και αγενείς. Η ήρεμη αντίδραση κι η έλλειψη έντονων συναισθημάτων δίνει απλώς στους ανθρώπους την εντύπωση πως δε νοιαζόμαστε για τις ταλαιπωρίες των άλλων κι ότι είμαστε σκληροί κι αδιάφοροι. Κρίνουμε το ενδιαφέρον ανάλογα με το μέγεθος της ταραχής. Ο κόσμος δυσκολεύεται να πι­στέψει πως τα μη εκδηλωτικά άτομα μπορούν πραγματι­κά να νιώσουν έντονα συναισθήματα.

Ο οίκτος , όμως, έχει κι αρνητική έννοια,  όταν δηλώνει την περιφρόνηση. Πολλές φορές νιώθουμε οίκτο όχι από ενδιαφέρον και φιλευσπλαχνία,  αλλά από περιφρόνηση για τους άλλους. Αυτό εξαρτάται από τον ντύσιμο τους, από την συμπεριφορά τους,  κι από τα λόγια τους. Συμπερασματικά ο οίκτος θα πρέπει να εκδηλώνεται σε φυσιολογικό βαθμό.

Ούτε να είναι  υπερβολικός,  ώστε να οδηγεί στην κατάθλιψη, ούτε, όμως, να γίνεται  αμελητέος, ώστε να δείχνει αδιαφορία. Κι οπωσδήποτε όχι αρνητικά ως περιφρόνηση. Γιατί κανένας άνθρωπος ή ζώο δεν αξίζει την περιφρόνηση. Και δε ξέρουμε τις αλλαγές της μοίρας! Γιατί όπως έλεγαν οι αρχαίοι ημών πρόγονοι: «Μηδένα προ του τέλους μακάριζε»!

©Typologos.com 2019