Η σφαγή των προξένων, 6 Μαΐου 1876
Το χρονικό της Πέμπτης
Η Γαλλία στη Θεσσαλονίκη
Από το Γαλλικό Ινστιτούτο Θεσσαλονίκης
23:29:39,10/29/2021
Στην ιστορία της δολοφονίας του Γάλλου και του Γερμανού προξένου, που διαδραματίστηκε στις 6 Μαΐου 1876 στην καρδιά της οθωμανικής πόλης της Θεσσαλονίκης, είναι αφιερωμένο το χρονικό της Πέμπτης με τίτλο: «Η Γαλλία στη Θεσσαλονίκη». Φωτογραφία: ©Γαλλικό Ινστιτούτο Θεσσαλονίκης
Στην ιστορία της δολοφονίας του Γάλλου και του Γερμανού προξένου, που διαδραματίστηκε στις 6 Μαΐου 1876 στην «καρδιά» της οθωμανικής πόλης της Θεσσαλονίκης, είναι αφιερωμένο το χρονικό της Πέμπτης με τίτλο: «Η Γαλλία στη Θεσσαλονίκη», που δημοσιοποιήθηκε στις 28 Οκτωβρίου 2021 από το Γαλλικό Ινστιτούτο Θεσσαλονίκης κι αναρτήθηκε στον «Τυπολόγο». Τα δρώμενα του ιστορικού αυτού γεγονότος εκτυλίχθηκαν ως εξής:
Στα ίχνη του παρελθόντος
Με αφορμή την πρόσφατη επίσκεψη στη Θεσσαλονίκη του δισέγγονου του Γάλλου διπλωμάτη Ζυλ Μουλέν, ο οποίος ήρθε να αναζητήσει τα ίχνη του οικογενειακού παρελθόντος του, αναδιφήσαμε στην ιστορία της δολοφονίας του Γάλλου και του Γερμανού προξένου, που διαδραματίστηκε στην καρδιά της οθωμανικής πόλης της Θεσσαλονίκης στις 6 Μαΐου 1876.
Το «επεισόδιο της Θεσσαλονίκης»
Η υπόθεση, γνωστή ως το «επεισόδιο της Θεσσαλονίκης», όπως αναφερόταν στον τύπο της εποχής ή γνωστή ως «σφαγή των προξένων» – που είχε μακροχρόνιες διπλωματικές επιπτώσεις και συνέβαλε στην πτώση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας – διαδραματίζεται σε μια πόλη πραγματικό μωσαϊκό εθνοτήτων. Τούρκοι, Εβραίοι, Έλληνες και γειτονικοί λαοί, Αλβανοί, Βούλγαροι, Βλάχοι κλπ. συμβίωναν επί αιώνες. Ωστόσο, οι εξεγέρσεις σε διάφορα μέρη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας¹ πυροδοτούσαν πλέον εντάσεις στην πόλη.
Η έκκληση της μητέρας
Σ’ αυτό το πλαίσιο, στις 5 Μαΐου 1876, μια νεαρή χριστιανή Βουλγάρα από ένα γειτονικό χωριό φτάνει με τρένο στη Θεσσαλονίκη για να δηλώσει στις οθωμανικές αρχές τον πρόσφατο εξισλαμισμό της. Η μητέρα της, δεν είχε καταφέρει να την αποτρέψει και έτσι ζητά βοήθεια από τους κατοίκους της περιοχής γύρω από το σταθμό για να εμποδίσει να ολοκληρωθεί η διαδικασία. Μια ομάδα χριστιανών ανταποκρίνεται στην έκκλησή της, και οδηγεί μητέρα και κόρη στην κατοικία του Αμερικανού υποπρόξενου², στην συνοικία των Φράγκων.
Η κλιμάκωση της έντασης
Οι φήμες για το περιστατικό διαδίδονται στην πόλη και την επόμενη κιόλας μέρα πολλοί μουσουλμάνοι πηγαίνουν στο κονάκι, την έδρα του Οθωμανού κυβερνήτη και απαιτούν η νεαρή κοπέλα να ενταχθεί κανονικά στους κόλπους του ισλάμ. Οι ώρες περνούν, οι προσπάθειες να πάρουν πίσω την κοπέλα παραμένουν άκαρπες, το πλήθος αυξάνεται και μετακινείται προς το γειτονικό τζαμί³.
Το λιντσάρισμα των δύο προξένων
Οι πρόξενοι της Γαλλίας και της Γερμανίας, Ζυλ Μουλέν⁴ και Ερρίκος Άμποττ, καταφθάνουν επιτόπου για να συναντήσουν τον κυβερνήτη και να διαμεσολαβήσουν, αλλά συλλαμβάνονται και απομονώνονται στον περίβολο του τζαμιού. Ξεσπούν συμπλοκές, οι οποίες καταλήγουν στο λιντσάρισμα των δύο προξένων, 39 και 34 ετών αντίστοιχα, με μαχαίρια, ραβδιά και σιδερόβεργες.
Η υπόθεση, γνωστή ως το «επεισόδιο της Θεσσαλονίκης», όπως αναφερόταν στον τύπο της εποχής ή γνωστή ως «σφαγή των προξένων» – που είχε μακροχρόνιες διπλωματικές επιπτώσεις και συνέβαλε στην πτώση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας – διαδραματίζεται σε μια πόλη πραγματικό μωσαϊκό εθνοτήτων. Τούρκοι, Εβραίοι, Έλληνες και γειτονικοί λαοί, Αλβανοί, Βούλγαροι, Βλάχοι κλπ. συμβίωναν επί αιώνες.Φωτογραφία από kostas Sidiropoulos από το Pixabay
Η αντίδραση των Ευρωπαϊκών δυνάμεων
Οι Ευρωπαϊκές δυνάμεις αντέδρασαν άμεσα και κάλεσαν την Υψηλή Πύλη⁵ να παρέμβει τάχιστα και δυναμικά: Απαίτησαν ουσιαστικές αποζημιώσεις, επίσημη κηδεία και παραδειγματική τιμωρία των ενόχων.
Ο δημόσιος απαγχονισμός
Τις επόμενες μέρες έξι άτομα εκτελέστηκαν με δημόσιο απαγχονισμό, κοντά στο Λευκό Πύργο. Ελληνικά, Ιταλικά, Βρετανικά, Ρωσικά και Γαλλικά πολεμικά πλοία είχαν σπεύσει στο λιμάνι. Σε ένα από αυτά, υπηρετούσε ο αξιωματικός του ναυτικού, Λουί-Μαρί-Ζυλιέν Βιό, ο μετέπειτα διάσημος συγγραφέας Πιέρ Λοτί, ο οποίος από αυτή την εμπειρία θα εμπνευστεί το πρώτο μυθιστόρημά του «Αζιγιαντέ» (το οποίο θα εκδοθεί το 1879).
Ο Ζυλ Μουλέν
Ο Ζυλ Μουλέν ήταν επαγγελματίας διπλωμάτης. Προσελήφθη στο Υπουργείο Εξωτερικών το 1858, διορίστηκε στην Τύνιδα το 1862, κατόπιν στο Σαράγεβο⁶ το 1866 και το 1869 κατέληξε στη Θεσσαλονίκη, όπου παντρεύτηκε τη Μαίρη Άμποττ, αδελφή του Ερρίκου Άμποττ – του δεύτερου δολοφονημένου προξένου.
Τα δυο αδέλφια
Τα δύο αδέλφια ανήκαν σε μια ορθόδοξη Αγγλική οικογένεια, από τις ισχυρότερες της πόλης. Οι δύο άνδρες ήταν επομένως συγγενείς εξ αγχιστείας και πολλοί από τους πρωταγωνιστές του επεισοδίου είχαν οικογενειακούς δεσμούς ή συνεργάζονταν επαγγελματικά.O Ερρίκος Άμποττ ενταφιάστηκε στη Θεσσαλονίκη, αλλά η σορός του Ζυλ Μουλέν επαναπατρίστηκε και μετά από την επικήδεια τελετή στο ναό Σεν Ζερμέν ντε Πρε, παρουσία του τότε Υπουργού Εξωτερικών Λουί Ντεκάζ, ενταφιάστηκε στο κοιμητήριο Μονπαρνάς⁷.
Η αναθηματική πλάκα
Το όνομά του αναγράφεται σήμερα σε αναθηματική πλάκα στο κτίριο των Αρχείων του Υπουργείου Εξωτερικών, μαζί με τα ονόματα άλλων τεσσάρων διπλωματών που πέθαναν κάνοντας το καθήκον τους.
Στη Θεσσαλονίκη, πολύ κοντά στο σημείο της δολοφονίας των δυο ανδρών, βρίσκεται η οδός των Προξένων.
Σημειώσεις
¹ Οι Έλληνες έχουν εξεγερθεί ήδη από το 1821, οι Σέρβοι στην Βοσνία-Ερζεγοβίνη εξεγείρονται το 1875-1878, οι Βούλγαροι τον Απρίλιο του 1876.
² Πρόκειται για τον Περικλή Χατζηλαζάρου, επίσης ορθόδοξο, που διατηρούσε στενούς δεσμούς με την οικογένεια Άμποττ και συνεργαζόταν μαζί της, επαγγελματικά.
³ Πρόκειται για το Σαατλί Τζαμί, που καταστράφηκε στη μεγάλη πυρκαγιά του 1917.
⁴ Το επίσημο όνομά του, ήταν Πιερ-Ζυλ Μουλέν (Pierre-Jules Moulin).
⁵ Η έδρα της κυβέρνησης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στην Κωνσταντινούπολη.
⁶ Εκείνη την εποχή το Σαράγεβο ονομαζόταν Μπόσνα Σαράι.
⁷ Όπου έχει στηθεί μια προτομή στη μνήμη του.
©Typologos.com 2021
