Ασφαλή τα εμβόλια κατά της COVID-19

Είναι κι αποτελεσματικά

Διαδικτυακή εκδήλωση του 

Φαρμακευτικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης

17:18:19,01/04/2021

Ασφαλή και αποτελεσματικά είναι τα εμβόλια κατά της πανδημίας  COVID-19, που έλαβαν έγκριση και τα οποία ήδη άρχισαν να χορηγούνται στην Ευρώπη, καθώς και στις Η.Π.Α. Η παρασκευή των εμβολίων  βασίστηκε σε καινοτόμες τεχνολογίες της μοριακής βιολογίας, οι οποίες δεν ήταν άγνωστες στην επιστημονική κοινότητα. Για το λόγο αυτό έδωσαν αποτέλεσμα σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα. Οι ανεπιθύμητες ενέργειες των εμβολίων, αν και όταν εμφανιστούν, είναι ήπιες και παροδικές. Συνεπώς το όφελος από τον εμβολιασμό του πληθυσμού υπερτερεί ξεκάθαρα των όποιων θεωρητικών κινδύνων.

Οι συγκεκριμένες επισημάνσεις έγιναν κατά τη διάρκεια της διαδικτυακής εκδήλωσης με θέμα «Νεότερα δεδομένα για τον εμβολιασμό κατά της COVID-19» που διοργάνωσε την Κυριακή 3 Ιανουαρίου 2021  ο Φαρμακευτικός Σύλλογος Θεσσαλονίκης (Φ.Σ.Θ.) . 

Συντονιστές ήταν ο πρόεδρος του Φ.Σ.Θ. Διονύσιος Ευγενίδης και ο γραμματέας Γιώργος Κιοσές.

Για τις έγκυες

Σε ότι αφορά στον εμβολιασμό των εγκύων διευκρινίστηκε πως τα δεδομένα είναι ανεπαρκή και για το λόγο αυτό συστήνεται η χορήγηση του εμβολίου μόνον εφόσον το ισοζύγιο ασφάλειας-κινδύνου είναι θετικό για τη μητέρα, καθώς  και το έμβρυο.

Χαιρετισμό στη διαδικτυακή εκδήλωση απηύθυνε ο πρόεδρος του Φ.Σ.Θ. Διονύσιος Ευγενίδης, ο οποίος επισήμανε ότι οι φαρμακοποιοί «σηκώνουν το βάρος»  της ενημέρωσης των πολιτών που έρχονται στα φαρμακεία και ζητούν διευκρινίσεις για  τα όσα ακούν σχετικά με τα εμβόλια.

«Είναι βασικός ο ρόλος του φαρμακοποιού στο κομμάτι αυτό, γιατί είναι ο πιο εύκολα προσβάσιμος υγειονομικός για τον συμπολίτη μας,ο οποίος θα έρθει να λάβει τις πληροφορίες που χρειάζεται και μάλιστα από έναν υγειονομικό στον οποίο έχει απόλυτη εμπιστοσύνη. Και είναι σημαντικό και ο φαρμακοποιός να είναι σωστά ενημερωμένος για όλες τις εξελίξεις στα θέματα της υγείας και περισσότερο στο φλέγον ζήτημα της  πανδημίας COVID-19», τόνισε ο κ. Ευγενίδης και πρόσθεσε  ότι:

«Έχω βαθιά πίστη στη συνεργασία των επιστημόνων και των υγειονομικών φορέων.Πρέπει να είμαστε όλοι μαζί ενωμένοι στον κοινό στόχο που έχει θέσει η πολιτεία απέναντι σε αυτόν τον αόρατο εχθρό, ο οποίος απ’ όπου περνάει, αφήνει εκατόμβες νεκρών».

Μηχανισμοί δράσης των εμβολίων

Στους μηχανισμούς δράσης των εμβολίων ενάντια στον κορονοϊό αναφέρθηκε ο καθηγητής Κυτταρικής και Μοριακής Βιολογίας του Τομέα Φαρμακογνωσίας και Φαρμακολογίας του Τμήματος Φαρμακευτικής  του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (Α.Π.Θ.)  Δρ. Χρήστος Παναγιωτίδης.

«Η  πανδημία μας υπενθυμίζει πόσο σημαντική είναι για τη δημόσια υγεία η ύπαρξη αποτελεσματικών εμβολίων.Έχουμε ελάχιστα αποτελεσματικά αντιικά φάρμακα,άρα πρέπει να στηριχτούμε στα εμβόλια»,επισήμανε ο Δρ. Παναγιωτίδης.

Ο καθηγητής Κυτταρικής και Μοριακής Βιολογίας εξήγησε πως υλοποιήθηκαν διάφορες στρατηγικές παρασκευής εμβολίων κατά του ιού SARS-CoV2, Επίσης, μίλησε για τις δύο πιο καινοτόμες στρατηγικές παρασκευής εμβολίων κατά του ιού SARS-CoV2, που χρησιμοποιήθηκαν και οι οποίες είναι τα εμβόλια τύπου mRNA κι αυτά με τους ανασυνδυασμένους ιούς.

Τα εμβόλια τύπου mRNA

Στα εμβόλια τύπου mRNA συμβαίνει  το mRNA να περιέχει την πληροφορία για τη σύνθεση του αντιγόνου στα κύτταρα-στόχο. Στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται:

♦Το εμβόλιο της Pfizer/BioNtech που έχει λάβει έγκριση στην Ευρώπη.

♦Το εμβόλιο της Moderna,το οποίο έχει λάβει έγκριση στις Η.Π.Α. και

♦Το  CureVac που αναμένεται να λάβει έγκριση από τον Ευρωπαϊκό  Οργανισμό Φαρμάκων (EMA) το  Μάρτιο ή τον Απρίλιο του 2021 και οι συνθήκες αποθήκευσής του,θα είναι στους 2-8 βαθμούς Κελσίου.

«Τα εμβόλια mRNA είναι εξαιρετικά ασφαλή,αφού το γενετικό υλικό δεν εισέρχεται στον πυρήνα και δεν υπάρχει πιθανότητα ενσωμάτωσης στο γενετικό υλικό του κυττάρου-στόχου.

Παρασκευάζονται στο εργαστήριο. Μπορούν να αναπτυχθούν γρήγορα, οπότε μπορούν άμεσα να αντιμετωπίσουν και πιθανές μεταλλάξεις του ιού. Στα μειονεκτήματά τους,είναι το πολλαπλάσιο κόστος σε σύγκριση με τα κλασικά εμβόλια, η πολυπλοκότητα του τρόπου χορήγησης και οι συνθήκες συντήρησής τους»,εξήγησε ο  Δρ. Παναγιωτίδης.

Tα εμβόλια με ανασυνδυασμένους ιούς

Tα εμβόλια με τους ανασυνδυασμένους ιούς (αδενοϊούς)  περιέχουν το γονίδιο του αντιγόνου και το εκφράζουν σε κύτταρα- στόχους, χωρίς όμως να έχουν τη δυνατότητα να πολλαπλασιάζονται μέσα σε αυτά τα κύτταρα. Στην κατηγορία αυτή βρίσκονται:

♦Το εμβόλιο της Astra Zeneca που πήρε έγκριση στο Ηνωμένο Βασίλειο.

♦Το εμβόλιο της Johnson & Johnson που αναμένεται να εγκριθεί τον Απρίλιο του 2021 στην Ευρώπη.

♦Το  ρωσικό εμβόλιο Sputnik-V.

Τα πλεονεκτήματα 

Σε ότι αφορά στα εμβόλια με ανασυνδυασμένους αδενοϊούς, τα πλεονεκτήματά τους, είναι ότι:

♦Δεν είναι τοξικά.

♦Τους έχει αφαιρεθεί η ικανότητα να πολλαπλασιάζονται.

♦Το DNA τους, δεν ενσωματώνεται στο γενετικό υλικό του κυττάρου στόχου.

♦Επάγουν χυμική και κυτταρική ανοσία.

♦Έχουν χαμηλό κόστος και εύκολη συντήρηση, καθώς και αποθήκευση.

Το ενδεχόμενο μειονέκτημα 

Το μειονέκτημα που μπορεί να έχουν είναι ότι,επειδή από διάφορους αδενοϊούς έχουν προσβληθεί σχεδόν όλοι κάποια στιγμή στο παρελθόν, είναι πολύ πιθανό η προϋπάρχουσα ανοσία των εμβολιαζόμενων να ελαττώνει την αποτελεσματικότητα των εμβολίων.

«Τα δεδομένα των κλινικών μελετών δείχνουν ότι τα εμβόλια ενάντια στο ιό  SARS-CoV2 είναι και ασφαλή και αποτελεσματικά. Αυτά είναι τα επιστημονικά δεδομένα που έχουμε κι αυτά πρέπει να τα επικοινωνούμε, όσο καλύτερα και απλούστερα μπορούμε για να βοηθήσουμε στην αποτελεσματική προστασία του κοινωνικού συνόλου από την «κατάρα»  της πανδημίας COVID-19, αλλά και για τηνπροστασία του κοινού από την επικίνδυνη παραπληροφόρηση,καθώς από και τις διάφορες θεωρίες συνομωσίας,οι οποίες πλέον έχουν γίνει ενδημικές και θέτουν σε κίνδυνο την αποτελεσματικότητα των εμβολιασμών»,τόνισε ο  Δρ.Παναγιωτίδης.

Ανεπιθύμητες ενέργειες

Για τη χορήγηση εμβολίων κατά του  ιού SARS-CoV2 σε 12 εκατομμύρια άτομα σε 30 χώρες παγκοσμίως και σε 4,28 εκατομμύρια άτομα μόνον στις Η.Π.Α. έως και τις 3 Ιανουαρίου έκανε λόγο ο αναπληρωτής καθηγητής Φαρμακολογίας και Κλινικής Φαρμακολογίας της Ιατρικής Σχολής του Α.Π.Θ.  Δρ. Γεώργιος Παπαζήσης.

Παράλληλα, ανέφερε ότι έως και  τις 6 Ιανουαρίου 2021 αναμένεται να εγκριθεί το εμβόλιο της Moderna και από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων (EMA).Ο Δρ. Παπαζήσης  επισήμανε ότι αυτή τη στιγμή συνολικά 15 εμβόλια βρίσκονται στην τελική φάση των κλινικών δοκιμών (φάση 3),άλλα 60 στη φάση των κλινικών δοκιμών τύπου 1, 2 και 3,καθώς και 172 εμβόλια σε προκλινικές δοκιμές.

«Ο λόγος που δοκιμάζονται τόσο πολλά εμβόλια είναι ότι η πιθανότητα έγκρισης είναι μόλις 20%,δηλαδή μόνον 2 στα 10 θα εγκριθούν.Επίσης,είναι πιθανό να υπάρχει και μια διαφορετική απάντηση μεταξύ των πληθυσμιακών ομάδων,δηλαδή από αυτά τα διαφορετικά εμβόλια μπορεί στην πορεία του χρόνου να διαπιστώσουμε ότι κάποια απαντούν καλύτερα στους ηλικιωμένους, κάποια στους νεότερους και κάποια στις ευπαθείς ομάδες. Συνεπώς χρειαζόμαστε διαφορετικά, ασφαλή και αποτελεσματικά εμβόλια», εξήγησε ο Δρ. Παπαζήσης.

Σύμφωνα με τον ίδιο, βάσει των κλινικών μελετών σε περισσότερους από 40.000 συμμετέχοντες ήταν ήπιες και παροδικές οι πιο συχνές ανεπιθύμητες ενέργειες των εμβολίων. Εμφανίστηκαν κατά τις πρώτες τρεις ημέρες μετά από τον εμβολιασμό και υποχώρησαν σε 1-3 ημέρες εκ της εμφάνισής τους.Γενικά ήταν συχνότερες μετά από τη δεύτερη δόση του εμβολίου. Ακόμη,ήταν συχνότερες σε άτομα ηλικίας κάτω των 55 ετών.

Οι πιο συχνές τοπικές ανεπιθύμητες ενέργειες

Οι πιο συχνές τοπικές ανεπιθύμητες ενέργειες ήταν ο πόνος στο μπράτσο,η ερυθρότητα ή και το οίδημα στο σημείο της ένεσης ή και μια ομόπλευρηδιόγκωση τοπικά των μασχαλιαίων λεμφαδένων.Το 80%-90% των ατόμων που συμμετείχαν στις μελέτες εμφάνισαν έστω μία από αυτές τις ανεπιθύμητες ενέργειες.

Από την άλλη,το 55%-80% των ατόμων εμφάνισαν έστω μία από τις συστηματικές ανεπιθύμητες ενέργειες, όπως είναι το  αίσθημα κόπωσης,ο πονοκέφαλος,οι μυαλγίες,οι αρθραλγίες και το ρίγος με διάρκεια 1-2 ημερών.

Η συχνότητα των σοβαρών ανεπιθύμητων ενεργειών ήταν κάτω του 0,5%.Στα 12 εκατομμύρια των ατόμων που εμβολιάστηκαν παγκοσμίως μέχρι και σήμερα ήταν εξαιρετικά σπάνιες κι αναστρέψιμες οι αναφυλακτικές αντιδράσεις.Πιο συγκεκριμένα, ήταν  κάτω από 1 στις 100.000 σε συχνότητα.

«Τα εμβόλια είναι αποτελεσματικά και όποιες ανεπιθύμητες ενέργειες δε μπορεί να αποκλειστούν,αλλά θα είναι εξαιρετικά σπάνιες και σε σύγκριση με όλο αυτό που βιώνουμε και τις συνέπειες του, είναι ξεκάθαρα τα οφέλη του εμβολιασμού. Είναι το μέσο, με το οποίο θα βγούμε από την πανδημία,γι’ αυτό πρέπει να εμβολιαστούν όσο το δυνατόν περισσότεροι κι εμείς οι επαγγελματίες υγείας πρέπει να μεταδώσουμε αυτό το μήνυμα στον κόσμο»,τόνισε ο Δρ. Παπαζήσης.

Αντενδείξεις εμβολίων και ειδικές ομάδες πληθυσμού

Στις αντενδείξεις χορήγησης των τριών εμβολίων που πήραν έγκριση σε Η.Π.Α, στην  Ευρώπη και στο Ηνωμένο Βασίλειο (Pfizer/BioΝtech, Moderna, Astra Zeneca) αναφέρθηκε ο καθηγητής Φαρμακολογίας του Α’ Εργαστηρίου  Φαρμακολογίας του Τμήματος Ιατρικής του Α.Π.Θ. Δρ. Αντώνιος Γούλας.

Ο καθηγητής Φαρμακολογίας εξήγησε ότι η βασική αντένδειξη είναι η υπερευαισθησία (αναφυλακτική αντίδραση) στη δραστική ουσία ή σε οποιοδήποτε έκδοχο περιέχουν τα εμβόλια. Έχουν καταγραφεί 10 περιστατικά στις Η.Π.Α. Έχουν καταγραφεί και περιστατικά στην Ευρώπη, αλλά κάποιες χώρες δείχνουν απροθυμία να δώσουν περισσότερες λεπτομέρειες.

Ως κύριος ύποπτος έχει κατονομαστεί η πολυαιθυλενογλυκόλη που περιέχεται στη δομή εκδόχων και των τριών εμβολίων. Υπολογίζεται ότι έχουν καταγραφεί 2,5-3 περιστατικά για κάθε εκατομμύριο εμβολιασμών, μια τιμή που δεν αποκλίνει πάντως πολύ από τη συχνότητα των περιστατικών αναφυλαξίας, που έχουν παρατηρηθεί κατά το παρελθόν σε άλλους εμβολιασμούς.

Η βασική αντένδειξη

«Βασική αντένδειξη για να κάνει κάποιος το εμβόλιο είναι να έχει ιστορικό σοβαρής αλλεργικής αντίδρασης (π.χ.  αναφυλαξία) σε οποιοδήποτε άλλο εμβόλιο ή ενέσιμη θεραπεία (π.χ. ενδομυϊκή, ενδοφλέβια ή υποδόρια). Τα άτομα αυτά μπορούν να εμβολιαστούν, αλλά προηγουμένως πρέπει να συμβουλευτούν τον γιατρό τους, και να ενημερωθούν σχετικά με τον κίνδυνο εμφάνισης σοβαρής αλλεργικής αντίδρασης, ώστε να σταθμίσουν τον κίνδυνο σε σχέση με το όφελος του εμβολιασμού», επισήμανε ο Δρ.  Γούλας.

Ταυτόχρονα, τόνισε ότι ανεπαρκή είναι τα επιστημονικά δεδομένα για τη χορήγηση του εμβολίου κατά την εγκυμοσύνη-γαλουχία. Η χορήγηση του  συγκεκριμένου εμβολίου μπορεί να γίνει μόνον αν το ισοζύγιο οφέλους-κινδύνου είναι θετικό για τη μητέρα και το έμβρυο.

Σύμφωνα με τον κ. Γούλα, η αναβολή του εμβολιασμού συνιστάται σε πάσχοντες από οξύ σοβαρό εμπύρετο νόσημα,ενώ η παρουσία ελάσσονος λοίμωξης (π.χ. κρυολόγημα) ή  και του χαμηλού πυρετού δεν πρέπει να καθυστερήσει τον εμβολιασμό.

Η χορήγηση του εμβολίου σε ασθενείς με θρομβοκυτταροπενία, διαταραχές πήξης ή σε αντιπηκτική θεραπεία πρέπει να γίνεται με προσοχή λόγω του αυξημένου κινδύνου αιμορραγίας ή εκχυμώσεως.Σε ασθενείς με επηρεασμένη τη λειτουργία του ανοσοποιητικού είναι άγνωστο,εάν ο εμβολιασμός θα προκαλέσει την ίδια απάντηση,όπως συμβαίνει σε ανοσοϊκανά άτομα. Η αποτελεσματικότητα μπορεί να είναι χαμηλότερη σε ανοσοκατεσταλμένους ασθενείς.

Αλλεργίες, που δεν αποτελούν αντένδειξη

Ωστόσο,υπάρχουν και αλλεργίες που δεν αποτελούν αντένδειξη ή λόγο προφύλαξης για να κάνει κάποιος το εμβόλιο.  Αυτές είναι:

♦Το ιστορικό αλλεργιών σε τρόφιμα, οικόσιτα ζώα, δηλητήρια,περιβαλλοντικούς παράγοντες, latex ή παράγοντες που δε συσχετίζονται με τα εμβόλια ή τις άλλες ενέσιμες θεραπείες.

♦Το ιστορικό αλλεργιών σε χορηγούμενα φάρμακα από το στόμα(περιλαμβανομένων κι αυτών που είναι ισοδύναμα με ενέσιμα φάρμακα).

♦Η μη σοβαρή αλλεργία σε εμβόλια κι άλλα ενέσιμα φάρμακα (π.χ. όχι αναφυλαξία).

♦Το οικογενειακό ιστορικό αναφυλαξίας.

♦Το οποιοδήποτε ιστορικό αναφυλαξίας που δε συσχετίζεται με τα εμβόλια ή τις άλλες ενέσιμες θεραπείες.

©Typologos.com 2021