ΚΕΡΑΜΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΠΑΛΑΙΟΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΩΝ ΧΡΟΝΩΝ ΒΡΕΘΗΚΕ ΣΤΟΥΣ ΛΕΙΨΟΥΣ: ΜΙΑ ΠΡΩΤΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
Του Νίκου Μόσχοβου
Μια έκπληξη για τους αρχαιολόγους «έκρυβε» το προς οικοδόμηση οικόπεδο, ιδιοκτησίας D. Colombini, στην περιοχή «Κάμπος» σε ένα μικρό νησί, μεταξύ Πάτμου, Λέρου και μικρασιατικών ακτών, στους Λειψούς (αρχαία Λεψία)!
Η έκπληξη ήταν ένα αρχαιολογικό εύρημα που έφερε στο φως η ανασκαφική ομάδα της 4ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων αποτελούμενη από τους Ελένη Παπαβασιλείου, Κωνσταντίνος Σαραντίδης και Ειρήνη Παπανικολάου.
«Σε βάθος που κυμαινόταν από 1-2 μέτρα, η πρώτη δοκιμαστική τομή που στη συνέχεια οδήγησε σε σωστική ανασκαφική έρευνα, «έφερε στο φως» κεραμικό εργαστήριο με κλιβάνους, αποθηκευτικούς χώρους, αρκετούς ακέραιους αμφορείς και πλήθος οστράκων», αναφέρουν οι τρεις ανασκαφείς.
Οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν θραύσματα από πίθους, χύτρες, οινοχόες, λεκανίδες, τροχούς, πήλινους δακτυλίους όπτησης, καθώς και καρβουνόλακκους , μάζες πηλού, αποτυχημένα ή στρεβλά τμήματα αγγείων, στρώμα με στάχτη ή καμένου χώματος, πηλόπλακες, αλλά και βότσαλα από δάπεδο!
«Το πλήθος των οστράκων που συγκεντρώθηκαν σε 730 σάκους και των λοιπών ευρημάτων που ανέρχονται σε 3.000 φανερώνουν την ακμή του εργαστηρίου που μετά τα μέσα του 7ου αιώνα εγκαταλείφθηκε και ερημώθηκε», επισημαίνουν οι αρχαιολόγοι.
Σημαντικό εύρημα της ανασκαφής αποτελούν οι ομοιόμορφοι είκοσι ακέραιοι και σπασμένοι αμφορείς, από καστανέρυθρο πηλό με το απιόσχημο ή ωοειδές σώμα και τις διακοσμητικές παράλληλες ραβδώσεις στην επιφάνεια, (τύπου LRA1).
Ουσιαστικά, πρόκειται για τον πιο συνηθισμένο και δημοφιλή τύπο αμφορέα κατά τον 6ο και 7ο αιώνα που χρησιμοποιούνταν για την μεταφορά του κρασιού και του λαδιού σε όλο το μήκος των μικρασιατικών παραλίων.
«Οι πέντε κεραμικοί αποκαλυφθέντες κλίβανοι φανερώνουν την προέλευση των αγγείων. Στο στάδιο της πρώτης προσέγγισης του θέματος προκύπτουν τα συνήθη ερωτήματα που ισχύουν στο χώρο της εγχώριας κεραμικής.Τα αντικείμενα παραγωγής προοριζόταν άραγε για τις ανάγκες του παλαιοχριστιανικού οικισμού στο νησί ή διακινούνταν στο εμπόριο; Ο πηλός ήταν ντόπιος ή εισηγμένος; Τα εγχάρακτα μονογράμματα (Λ, ΓΕ, Β) σε πώματα ή στο σώμα του αμφορέα με τί σχετίζονται;», αναρωτιούνται οι ίδιοι για τα δεδομένα που προέκυψαν από τη συγκεκριμένη αρχαιολογική έρευνα.
Διατυπώνουν, μάλιστα, τα εξής συμπεράσματα:
α) Η κατάλληλη θέση, δίπλα ακριβώς στη θάλασσα διευκόλυνε την άμεση και γρήγορη διακίνηση των προϊόντων μιας τέτοιας βιοτεχνικής εγκατάστασης, εφόσον το νησί βρίσκεται στην πορεία των θαλάσσιων δρόμων από τη Κωνσταντινούπολη προς τις χώρες της Μεσογείου και αντίστροφα.
β) Το επαρχιακό εργαστήρι γνώριζε την κοινή καλλιτεχνική γλώσσα της εποχής στον τομέα της κεραμικής και κατάφερε να αντιγράψει τη μορφολογία των προτύπων αρκετά επιτυχημένα.
γ) Εκτός από αποθηκευτικά αγγεία (αμφορείς, πίθοι) κατασκεύαζε και επιτραπέζια (χύτρες, λεκανίδες, οινοχόες, απλές ή τριφυλλόσχημες).
δ) Άγνωστη παραμένει η αιτία της καταστροφής τους (σεισμός, πλημμύρα, επιδρομή).
Παρόλα αυτά φαίνεται ότι διατηρήθηκαν ακέραιοι αρκετοί αμφορείς, πεσμένοι ο ένας δίπλα στον άλλο, όπως θα ήταν πιθανόν κατά την αποθήκευσή τους, κάτω από στρώμα με αργούς λίθους προερχόμενους από την άνω δομή των κτισμάτων.
« Πάντως το κρασί του νησιού, το φημισμένο και ισάξιο με τη Σάμο και τη Σαντορίνη- είτε αποθηκευόταν από τους ντόπιους για δική τους κατανάλωση είτε ταξίδευε εκτός Λειψών για εμπορικούς σκοπούς- φυλασσόταν σε στιβαρούς αμφορείς, χωρητικότητας περίπου 4,5 λίτρων, εγγυημένους για την ασφαλή μεταφορά του», διαπιστώνουν οι αρχαιολόγοι για την μεταφορά του κρασιού από τους Λειψούς προς άλλες περιοχές.
