Η ΚΡΙΣΗ ΣΤΟΝ ΘΕΣΜΟ ΤΟΥ ΓΑΜΟΥ
Η ΚΡΙΣΗ ΣΤΟΝ ΘΕΣΜΟ ΤΟΥ ΓΑΜΟΥ
Μερικές σκέψεις από την Κοινωνιολόγο- Συγγραφέα Διονυσία Τριπολίτου
«Επιθυμώ σφόδρα να επιτύχω ένα μεγάλο και υψηλό σκοπό. Μα πρώτιστο καθήκον μου είναι να επιτύχω μικρούς στόχους σαν να ’ταν μεγάλοι και υψηλοί.»Helen Keller
Απ΄ότι διαφαίνεται ο θεσμός του γάμου διέρχεται τα τελευταία χρόνια την μεγαλύτερη κρίση μέσα στο κοινωνικό γίγνεσθαι. Τα διαζύγια αυξάνονται ραγδαία. Όλο και περισσότεροι άνθρωποι αμφισβητούν τον θεσμό, προτιμώντας να συμβιώνουν παρά να οδηγηθούν στα σκαλοπάτια της εκκλησίας ή του δημαρχείου.
Θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για την εξέλιξη μίας κοινωνίας που όλο και λιγότερο υπολογίζει την συμμετοχή και την διάθεση να μοιραστεί κάποιος τον καλύτερο ή και χειρότερο εαυτό του. Επίσης, θα μπορούσε κάποιος αβίαστα να απαντήσει ότι οι αξίες και οι αρχές έχουν μεταλλαχθεί σε μία διαδικασία επιφανειακής αναζήτησης οικονομικών συμφερόντων ή και κοινωνικών ανταλλαγμάτων:
Ότι, εν συντομία, ούτως ή άλλως οι αρχές και οι αξίες μας διέρχονται την ίδια κρίση.
Αυτός ο τρόπος σκέψης, μας οδηγεί δυστυχώς στο να κλείνουμε την συζήτηση σ΄αυτό το σημείο, χωρίς να δίνουμε την δυνατότητα να διαπιστώσουμε τι συμβαίνει με τoν θεσμό του γάμου, και πόσο η λειτουργία ή η τελετουργία του μπορεί να επηρεάσει νέους ανθρώπους στο να ακολουθήσουν αυτό το παράδειγμα.
Ο γάμος κοινωνιολογικά μπορεί να θεωρηθεί μία επιλογή στάσης ζωής. Συνήθως, αν κάποιος θέλει να μοιραστεί το υπόλοιπο της ζωής του με έναν σύντροφο, θεωρεί ότι η μετουσίωση αυτής της συμβίωσης είναι η γέννηση ενός παιδιού.
Αυτό το γεγονός είναι η κοινωνικά αποδεκτή θέση του γάμου που έρχεται να επισφραγιστεί από τους θρησκευτικούς και πολιτειακούς κανόνες ή αλλιώς τους νόμους του κάθε κράτους. Εδώ αρχίζουν, νομίζω, τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζει αυτός ο θεσμός!
Δεν γνωρίζω αν μπορούμε πράγματι να απαντήσουμε στο ερώτημα: «Τι είναι αυτό που οδηγεί δύο ανθρώπους αγαπημένους κατά την διάρκεια της ελεύθερης σχέσης τους, την επόμενη μέρα του γάμου, να μεταλλάσσονται σε δύο αντιπάλους που διεκδικούν είτε την επιβολή του ο ένας στον άλλον, είτε την περιουσία ο ένας του άλλου, είτε τα παιδιά που είναι δημιούργημα και των δύο γονιών»!
Κάποιες φορές η θηριωδία των ανθρώπων αναδεικνύεται σε τέτοιο βαθμό που γίνεται ακόμα και σκοπός στην ζωή του ενός ή του άλλου να τον αφανίσει, να τον ισοπεδώσει ή και να τον καταστρέψει.
Αν αυτό συμβαίνει ανάμεσα σε δύο ανθρώπους που ζουν μόνοι, τότε οι «ειδικοί» μπορούν να αναλάβουν την ανάλυση του ψυχισμού τους. Αν όμως αυτό συμβαίνει ανάμεσα σε δύο γονείς που έχουν την αυθάδεια να μετατρέπουν τα παιδιά τους σε εξιλαστήρια θύματα μίας κακόγουστης επικοινωνίας, τότε νομίζω ότι αυτό αφορά όλους μας. Είναι χρέος μας να περιφρουρήσουμε τα παιδιά που βρέθηκαν να ζουν σε μία κοινωνία που φροντίσαμε να κατασκευάσουμε χωρίς προστασία.
Μία κοινωνία αντεκδίκησης, μίας απίστευτης σκληρότητας, που τίποτα δεν θυμίζει ότι έχουμε να κάνουμε με ισόνομες ανθρώπινες σχέσεις. Μία κοινωνία που συγχέει το συμφέρον με την πραγματικότητα, την νίκη με την επιτυχία, τον νόμο του αδύναμου με εκείνον που όλα μπορεί να τα επιτρέπει στον εαυτό του, με εκείνον που βαδίζει με τα αισθήματά του έναντι του άλλου που τα εξαγοράζει με τα χρήματά του.
Μία σούπα καλά φτιαγμένη για να εξουσιάζουν με την πρακτική τους, οι δικηγόροι, οι γιατροί και οι δικαστές. Μία σούπα που όταν την καταπίνεις αφήνει μία πικρή γεύση στο στόμα και μένει αχώνευτη στην ψυχή του κάθε συνειδητού πολίτη αυτής της παγκόσμιας κοινότητας που ονομάζουμε πλανήτη γη!
Κυριαρχεί η άποψη ότι η κρίση στον θεσμό του γάμου δεν είναι ένα πρόβλημα επικοινωνίας, αλλά κυρίως ένα πρόβλημα θεσμών. Ότι δηλαδή οι θεσμοί γενικότερα διέρχονται μία μεγάλη κρίση και δυστυχώς δεν υπάρχει η κοινωνική και πολιτική βούληση για να υποστηρίξει αυτό το φαινόμενο.
Διαβάζω στο λεξικό εκδ. Σαββάλας : Θεσμός ο (ουσ.)κάτι που έχει καθιερωθεί, συνήθεια, κατάσταση που δημιουργεί νομικά ή ηθικά δικαιώματα και υποχρεώσεις, π.χ. ο γάμος. Οι θεσμοί: θεμελιώδεις νόμοι της πολιτείας.
Αναρωτιέμαι αν, ό,τι έχει καθιερωθεί και έχει γίνει συνήθεια ή έστω έχει νομοθετηθεί πρέπει να υπόκειται σε μια διαχρονική και συνεχή αξιολόγηση. Μήπως δηλαδή η ακαμψία της νομοθετικής ρύθμισης σε σχέση με την εξελικτική πορεία της κοινωνίας είναι αυτή που δημιουργεί το πρόβλημα στους θεσμούς.
Δηλαδή, μήπως ο εκάστοτε νομοθέτης θα έπρεπε να διέπεται από τα χαρακτηριστικά της ευελιξίας και της διορατικής άποψης στην ζωή; Η καθιέρωση στον θεσμό του γάμου μήπως εξυπηρετούσε μία συγκεκριμένη ανάγκη της εποχής που εδραιώθηκε και σήμερα η ανάγκη αυτή δεν υφίσταται καν;
Αν υποθέσουμε ότι η νομική υπόσταση του θεσμού του γάμου εξυπηρετούσε ηθικά, οικονομικά, κοινωνικά και νομικά συμφέροντα, σήμερα με την αλλαγή των κοινωνικών δομών τι είναι αυτό που θα προέτρεπε την νομοθετική ρύθμιση να αναθεωρήσει τα κριτήρια περί συμβίωσης;
Το μόνο κίνητρο που παραμένει ισχυρό είναι το οικονομικό. Γι’ αυτό μερικοί γάμοι δίπλα στην «θεάρεστη» πράξη του γάμου υπογράφουν οικονομικά συμβόλαια που προβλέπουν την ενδεχόμενη ρήξη αυτής της πράξης συμβίωσης.
Και αν δεν ρυθμιστεί μ΄αυτόν τον τρόπο, ούτως ή άλλως ο νομοθέτης προβλέπει ότι στην λύση του γάμου τα αποκτηθέντα οικονομικά μεγέθη μετά την σύναψή του, αποδίδονται κατά το ήμισυ στο ζευγάρι που θα χωρίσει.
Αναρωτιέμαι λοιπόν, για μια σκεπτόμενη και συνειδητοποιημένη κοινωνία, γιατί αυτή η συμβίωση με την στενή μορφή του γάμου πρέπει να είναι τόσο πολύπλοκη. Και εξηγούμαι: Αν κάποιος οδηγείτε στα σκαλοπάτια της εκκλησίας επειδή πιστεύει στην αναγκαιότητα του αγίου πνεύματος και της εκκλησιαστικής ευλογίας ανάμεσα στο ζευγάρι, τότε κανένας προβληματισμός δεν υφίσταται εφόσον είναι μία επιλογή φιλοσοφίας ζωής. Αν όμως συνάπτει τον γάμο επειδή έτσι συνηθίζεται ως κοινωνικά παραδεκτή συμπεριφορά ζωής, προκειμένου να ικανοποιήσει το στενό περιβάλλον του, τότε αρχίζουν τα προβλήματα που απορρέουν από αυτή την απόφαση.
Μετά από τις προηγούμενες σκέψεις μπορώ να συμπεράνω ότι η απόφαση ενός γάμου είναι κυρίως είναι θέμα κοινωνιογνωσίας, και αυτογνωσίας. Δηλαδή της ενδότερης επικοινωνίας που έχουμε με τον εαυτό μας, με τον σύντροφό μας και με το περιβάλλον μας.
Είναι πιθανόν να υπερνικήσει η άποψη ότι ο γάμος είναι μία απόφαση ζωής που έχει να κάνει κυρίως με την κοινωνιογνωσία μας. Πώς δηλαδή αντιλαμβανόμαστε την στάση ζωής μας μέσα στην κοινωνία εφόσον έχουμε συνειδητοποιήσει οι ίδιοι ποιοι είμαστε, τι θέλουμε να ακολουθήσουμε ως πρόγραμμα ζωής, αν δηλαδή θέλουμε και θεωρούμε απαραίτητο τον γάμο για να δημιουργήσουμε παιδιά, ή για να καταξιωθούμε μέσα στο κοινωνικό μας περιβάλλον.
Καταρχήν μπορούμε να ξεκινήσουμε από ένα βασικό σημείο αναφοράς, για να μιλήσουμε την ίδια γλώσσα , να αναρωτηθούμε: «Θέλουμε να μοιραστούμε τον εαυτό μας, τον χώρο μας και τα πράγματά μας»; Εάν ναι, τότε μπορούμε να πούμε ότι έχουμε την δυνατότητα να συμβιώσουμε.
Ένα δεύτερο σημείο αναφοράς είναι να αναρωτηθούμε με ποια μορφή θα θεσμοθετήσουμε αυτή την συμβίωση: «Μέσα από τον θεσμό του γάμου, μέσα από την συγκατοίκηση ή μέσα από την ελεύθερη σχέση»;
Το τρίτο σημείο αναφοράς: «Με αυτόν τον άνθρωπο που αποφασίζω να πορευτώ έχω την διάθεση της αυτοδέσμευσης»; Το τέταρτο σημείο αναφοράς: «Είμαι αποφασισμένος/η να αντιλαμβάνομαι την αναγκαιότητα της συνεχούς αυτοβελτίωσης και ισότιμα να αποδέχομαι αυτή την δυνατότητα για τους δύο μέσα στην όποια σχέση αποφασίσω να βιώσω»;
Εάν απαντήσουμε σε αυτά τα ερωτήματα τότε όποια μορφή συμβίωσης και αν επιλέξουμε το ποιο φυσικό θα είναι να πετύχουμε στην επιλογή μας. Βλέπετε όμως τι λέω; Όποια μορφή και αν επιλέξουμε. Σε αυτή την περίπτωση ο θεσμός του γάμου δεν αλλάζει πολλά πράγματα παρά μόνο το νομικό πλαίσιο. Δηλαδή εάν κάναμε λάθος επιλογή συντρόφου χρειάζεται να υποστούμε ένα διαζύγιο.
Νομίζω τελικά ότι η κρίση στον θεσμό του γάμου είναι ένα ψευτοδίλημμα. Θα σας εξηγήσω τι εννοώ: φοβόμαστε τον φόβο μας, φοβόμαστε την απόρριψη, φοβόμαστε αυτό που ονομάζουμε σταθερό, φοβόμαστε την μοιρασιά. Όμως ο ελεύθερος άνθρωπος δεν φοβάται.
Ο ελεύθερος άνθρωπος ξέρει, έχει την γνώση, διαπραγματεύεται, διαχειρίζεται τα αισθήματά του, διαχειρίζεται τις επικοινωνίες του. Ο ελεύθερος άνθρωπος γνωρίζει ότι μπορεί να κάνει λάθος και απλώς πρέπει χρήσιμα να είναι υπεύθυνος για τις συνέπειες. Ο ελεύθερος άνθρωπος δεν φοβάται να ξανασηκωθεί και να δημιουργήσει καλύτερες συνθήκες ζωής.Ο ελεύθερος άνθρωπος δεν φοβάται να αγαπήσει και να αφεθεί μέσα στην περιπέτεια της αυτούσιας σχέσης χωρίς προκαταλήψεις, χωρίς μάσκες, χωρίς στερεότυπα.
Ο ελεύθερος άνθρωπος δεν φοβάται να ζήσει.
Οι σχέσεις μας είναι υπόθεση καθημερινής κατάκτησης. Τις περισσότερες φορές θεωρούμε ότι επειδή έχουμε επενδύσει χρονικά με έναν ή περισσότερους ανθρώπους, είτε μέσα στην οικογένειά μας είτε στον επαγγελματικό μας χώρο και πόσο μάλλον στην κοινωνική μας ζωή, ότι αυτές οι σχέσεις έχουν άρρηκτους δεσμούς.
Έτσι νομίζουμε, με αποτέλεσμα να εφησυχάζουμε βαθειά μέσα μας στο ότι, ό,τι έχουμε δημιουργήσει είναι δεδομένες καταστάσεις. Τόσο πολύ πιστεύουμε σ΄αυτά τα δεδομένα που αν κάποιος , ακόμα και το παιδί μας ή ο σύντροφός μας που βρίσκονται στο στενό μας περιβάλλον, εκπλαγεί με κάποια στάση στην ζωή μας εμείς αμέσως ανταποκρινόμαστε με την εξής πρόταση: « μα καλά τόσα χρόνια δεν με ξέρεις;» ή «δεν περίμενα να με παρεξηγήσεις μετά από τόσο καιρό που γνωριζόμαστε!».
Και όμως απ΄ότι διαφαίνεται τα πράγματα δεν είναι καθόλου έτσι, διότι κάθε στιγμή που υπάρχουμε, αυτή η στιγμή διαφοροποιεί την προσωπικότητα μας. Αυτό το στηρίζω σε έναν απλούστατο λόγω. Η αποκτηθείσα γνώση και εμπειρίες μας κάνουν μέρα με την μέρα , ώρα με την ώρα και στιγμή με την στιγμή πλουσιότερους είτε θέλουμε να το παραδεχτούμε είτε όχι.
Δηλαδή μπορεί να μας συμβεί κάτι ασήμαντο για τους άλλους ή και σημαντικό που θα διαφοροποιήσει την στάση ζωής μας σε τέτοιο βαθμό που δεν θα είμαστε, την επόμενη κιόλας στιγμή, οι ίδιοι άνθρωποι. Τις περισσότερες φορές λοιπόν αλλάζουν και τα αισθήματά μας.
Συνήθως μεγαλώνοντας αποκτούμε μία πιο φιλοσοφημένη σκέψη, είμαστε πιο υπομονετικοί και γιατί όχι έχουμε και την διάθεση να κάνουμε πράγματα που παλαιότερα φοβόμασταν ή δεν διανοούμασταν ότι μπορούμε να τα κάνουμε. Κάποιοι άνθρωποι δεν θέλουν να παραδεχτούν αυτή την απλή αλήθεια.
Επιμένουν αυστηρά ότι δεν αλλάζουμε και άρα είμαστε καταδικασμένοι να ανεχόμαστε ή να ισοπεδώνουμε τους άλλους χωρίς περιστροφές. Δυστυχώς αυτό το συναντάμε συχνά στις σχέσεις γονέων και παιδιών, που από την μία πλευρά ή την άλλη αφήνουν τα χρόνια να κυλήσουν μέσα σε ανταγωνιστικές σχέσεις.
Σχέσεις που δεν προσφέρουν καμία χαρά διότι δεν δίνουν την ευκαιρία ν΄απλώσει ο καθένας το χέρι του να χαϊδέψει το μάγουλο του άλλου (που προφανώς είχε κάποια στιγμή χτυπήσει). Κατακλύζουμε την ζωή μας από τις «αδικίες» που υποστήκαμε από τους γονείς, χωρίς να δίνουμε την δυνατότητα στον εαυτό μας να κάνει τις δικές τους επιλογές αγκαλιάζοντας ο ένας τον άλλον.
Το ίδιο συμβαίνει και στον επαγγελματικό και στον κοινωνικό χώρο. Αρκεί ένα λάθος συμπεριφοράς ή και μία πικρή κουβέντα. Αμέσως χτίζουμε τοίχους ανάμεσα μας. Το χειρότερο που συμβαίνει είναι ότι αυτοί που χτίζουν τους τοίχους, ξεχνάν την δικιά τους πρώτη πράξη, δηλαδή την αιτία, με αποτέλεσμα να νοιώθουν κυρίαρχοι στο «παιχνίδι» που έστησαν πολλές φορές με επιμέλεια. Κάπως έτσι δημιουργούνται αδιέξοδες σχέσεις. Ας έχει προχωρήσει η επιστήμη και η τεχνολογία! Αφήνοντας πίσω τις ανθρώπινες κοινωνικές δεξιότητες να τσαλακώνονται καθημερινά μέσα στον μικρόκοσμό τους.
Ας πασχίζουν οι ειδικοί να αναλύσουν και να εξηγήσουν την ανθρώπινη ψυχή! Θέλει αρετή και τόλμη για να είσαι λεύτερος άνθρωπος, «ακομπλεξάριστος», με μεγάλη καρδιά και ανοιχτά αυτιά!
©Typologos.com 2011
