Ερντέν Κιράλ 2: Ο καλλιτέχνης θα πρέπει να παίρνει υπόψη ακόμη και το θρόϊσμα του φύλλου
ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ
Τα ρεπορτάζ του www.typologos.com
Ερντέν Κιράλ 2: «Ένας δημιουργός πρέπει να λαμβάνει υπόψη του πάντα το τυχαίο, τον αέρα που φυσάει, τα φύλλα που θροΐζουν, το φως του ήλιου»
Του Νίκου Μόσχοβου, e-mail: contact@typologos.gr
«Ένας δημιουργός πρέπει να λαμβάνει υπόψη του πάντα το τυχαίο, τον αέρα που φυσάει, τα φύλλα που θροΐζουν, το φως του ήλιου». Βαθιά φιλοσοφημένος εμφανίστηκε ο Τούρκος δημιουργός, Ερντέν Κιράλ στη συνέντευξη τύπου, που παραχώρησε την Κυριακή 6 Νοεμβρίου του 2011 στην Αποθήκη Γ του λιμανιού της Θεσσαλονίκης.
Τον Ερντέν Κιράλ παρουσίασαν ο υπεύθυνος του τμήματος «Ματιές στα Βαλκάνια» Δημήτρης Κερκινός κι ο διευθυντής του 52ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, Δημήτρης Εϊπίδης.
Ο σκηνοθέτης από τη γειτονική χώρα εξιστόρησε τις δυσκολίες που αντιμετώπισε κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων των ταινιών του.
«Άρχισα να κάνω ταινίες το 1978. Όπως γνωρίζετε, το 1980 έγινε στρατιωτικό πραξικόπημα στην Τουρκία και ως εκ τούτου οι ταινίες μου γυρίστηκαν μέσα σε ένα περιβάλλον πολιτικής και κοινωνικής αναταραχής. Τα γυρίσματα γίνονταν σχεδόν κρυφά κι έτσι προτιμούσα να δίνω μια μεταφορική χροιά στις ταινίες μου. Μια επιλογή για την οποία έχω την αίσθηση ότι θυμίζω κάπως τον Κάρλος Σάουρα. Παρόλα αυτά, η αλήθεια είναι ότι με θλίβει να μιλάω για τις δυσκολίες που αντιμετώπιζα».
Φυσικά, αναφέρθηκε και στη σχέση του με τον μέντορα του, Γιλμάζ Γκιουνέι και το πώς διαφώνησαν οι δύο τους.
«Ύστερα από τη διαφωνία μου με τον Γκιουνέι γύρισα στα κρυφά την ταινία «Μέρες στο Χακάρι». Η ταινία ήταν απαγορευμένη στην Τουρκία και το κοινό εκεί έπρεπε να περιμένει πέντε χρόνια προτού τη δει, παρά τη βράβευσή της στο Φεστιβάλ του Βερολίνου», επεσήμανε ο κ. Κιράλ.
Για την σκηνοθετική του άποψη είπε ότι πάντοτε προσπαθούσε να προσεγγίσει ρεαλιστικά τις ιστορίες, ξεκαθαρίζοντας πως χρειάζεται να θέτει όρια ο ίδιος ο δημιουργός, γιατί διαφορετικά κινδυνεύει να μετατραπεί σε νατουραλιστή. Για την ολοκλήρωση των κινηματογραφικών του σπουδών στη Γαλλία τόνισε πως τις έκανε, διότι δεν τον εξέφρασαν οι κλασικές ταινίες που προβάλλονταν στην ταινιοθήκη της Κωνσταντινούπολης
«Ωστόσο, εάν κάνουμε μια αναδρομή στο παρελθόν, η παραμονή μου στη Γερμανία με έκανε να αλλάξω στυλ, ενώ την πιο δύσκολη όσο και διαφορετική ταινία της φιλμογραφίας μου, τον «Καθρέφτη», την έκανα στην Ελλάδα και πιο συγκεκριμένα στην Άνδρο. Επίσης, όσο ζούσα στη Γερμανία συνεργάστηκα με τον Βιμ Βέντερς, στον οποίο άρεσε «Ο καθρέφτης» και με στήριζε πολύ, γεγονός που και πάλι με έκανε να προσανατολιστώ σε ένα νέο στυλ. Σήμερα αισθάνομαι ότι βρίσκομαι πλέον σε ένα διαφορετικό σημείο», παραδέχθηκε.
Για τη σχέση που ο ίδιος ως δημιουργός έχει με το ντοκιμαντέρ ανέφερε πως ακολούθησε συνειδητά το συγκεκριμένο ύψος χρησιμοποιώντας την τεχνική της πολεμικής φωτογραφίας που εφάρμοσαν οι Αμερικανοί.
«Ήθελα να συλλάβω τη στιγμή, όπως ακριβώς ο φακός που συλλαμβάνει τον πληγωμένο στρατιώτη στο μέτωπο. Ο Ηλίας Καζάν όταν είδε την ταινία «Γαλάζια Εξορία» μου είπε ότι έχω γερές βάσεις. Παράλληλα, όμως, μου υπογράμμισε ότι δεν θα πρέπει να επικεντρώνομαι σε ένα θέμα κάθε φορά, καθώς και να μην “παίζω” με τον άξονα της ταινίας».
Συνάμα έλυσε την απορία το πώς επιλέγει τους ηθοποιούς του και αποκάλυψε τη κοσμοθεωρία του σχετικά με την καλλιτεχνική δημιουργία:
«Αφενός, επιλέγω άτομα των οποίων η εμφάνιση να ταιριάζει στους χαρακτήρες του έργου. Ωστόσο, συχνά επιχειρώ και το εξής παράδοξο: να μην ταιριάζουν εμφανισιακά αλλά διανοητικά, έτσι ώστε να μπορούν να ερμηνεύσουν το χαρακτήρα τους. Στη διαδικασία της δημιουργίας ενός φιλμ έχουν ακόμη και τα πιο ασήμαντα πράγματα, τα οποία –όμως-στο σινεμά αποδεικνύονται πολύ σημαντικά.
Ένας δημιουργός θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη του πάντα το τυχαίο, τον αέρα που φυσάει, τα φύλλα που θροΐζουν, το φως του ήλιου κλπ. Επίσης, με ενδιαφέρει η κατάσταση των ηθοποιών, όταν έχει τελειώσει το έργο. Πρόκειται για ένα γεγονός, που ελάχιστοι σκηνοθέτες το προσέχουν
Ίσως – μάλιστα- να είναι καλό να κακομαθαίνουμε τους ηθοποιούς όταν έχουν κάνει καλή δουλειά, μιας και όταν πρόκειται για τηλεοπτικούς ηθοποιούς, καλούνται να αφήσουν πίσω τους τη “βρώμα” της τηλεόρασης και να αποκαλύψουν τον εαυτό τους. Οι δουλειές, άλλωστε, στην τηλεόραση δεν είναι έργα Τέχνης. Στην Τουρκία κανείς δεν θέλει να δει τι είναι πραγματικά ένα έργο τέχνης, παρότι υπάρχουν καλοί σκηνοθέτες που γυρίζουν εξαιρετικά έργα», υπογράμμισε ο κ. Κιράλ.
Ο Τούρκος σκηνοθέτης δέχθηκε και μια ερώτηση σχετικά με τις ερωτικές σκηνές των ταινιών του.
«Ίσως δε μπορώ να μιλήσω γενικά για αυτό, αν και σε κάποιες σκηνές έχω όντως ξεφύγει. Κάποτε υπήρχε στην Τουρκία η μόδα της φουρνιάς των ταινιών του σεξ ως μία αντίδραση σε μια μεγάλη τουρκάλα ηθοποιό που αρνούνταν να φιληθεί στις ταινίες της.
Αντίθετα με ό,τι συμβαίνει σήμερα, στις παλιές τουρκικές ταινίες οι ηθοποιοί προσποιούνταν ότι φιλιούνται. Παρόλα αυτά, η σεξουαλικότητα στην Τουρκία παραμένει καταπιεσμένη. Η προσέγγιση μου είναι ότι κάθε άνθρωπος θα πρέπει να είναι ελεύθερος να εκφράζεται ελεύθερα και αυτό ακριβώς θέλησα να καταδείξω τόσο στον ‘Καθρέφτη’ όσο και στη ‘Συνείδηση’».
Εμφανίστηκε, δε, δήλωσε εντυπωσιασμένος από την απήχηση των Τουρκικών σίριαλ στην Ελλάδα, αλλά εξήγησε πως τα συγκεκριμένα έργα αποτελούν μια συνέχεια των εμπορικών ταινιών της Τουρκίας κι έχουν γίνει ένας αυτόνομος τομέας παραγωγής.
«Μετείχα σε 35 σχετικούς φορείς και μάλιστα είπα στον πρωθυπουργό ότι θα πρέπει να γίνει ένας νόμος που να ρυθμίζει τις λεπτομέρειες για την κινηματογραφική παραγωγή, χωρίς ωστόσο να έχει γίνει ακόμα κάτι. Έτσι, οι σκηνοθέτες πλέον εκτελούν χρέη και παραγωγού, αφού ο παραδοσιακός κινηματογράφος έχει πια ξεψυχήσει. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα σημαντικοί δημιουργοί, όπως είναι ο Καπλάνογλου και ο Τσεϊλάν να αναγκάζονται να κάνουν δικές τους παραγωγές, από τη στιγμή που δεν υπάρχουν πια οι κλασικοί παραγωγοί», σημείωσε κι αναφέρθηκε ο σκηνοθέτης στην περίοδο της εξορίας του.
«Η εξορία οδηγεί αναπόφευκτα τον άνθρωπο να λογαριαστεί με τον εαυτό του, ενώ παράλληλα του δίνει το χρόνο να λογαριαστεί και με την κοινωνία. Όταν ήμουν εξόριστος στο Βερολίνο κοίταζα από μακριά την Τουρκία προσπαθώντας να καταλάβω γιατί συμβαίνουν όλα αυτά.
Όμως, δεν πιστεύω στη νοσταλγία, όλη αυτή η εμπειρία της εξορίας με ωφέλησε και προσπάθησα να μην προσβληθώ από αυτή την ασθένεια που λέγεται “νοσταλγία. Στις ταινίες μου έχω σταθεί ιδιαίτερα στο θέμα της γλώσσας. Τα κουρδικά, για παράδειγμα, ήταν κάποτε απαγορευμένα.
Η γλώσσα είναι κάτι πολύ σημαντικό και στην ταινία «Μέρες στο Χακάρι» προσπάθησα να αναδείξω αυτό το πρόβλημα μέσα από το μήνυμα ότι παρότι δε μιλούν όλοι οι άνθρωποι την ίδια γλώσσα, μπορούν να συνυπάρξουν αρμονικά.
Στην Τουρκία υπάρχει εδώ και χρόνια ένα μωσαϊκό ανθρώπων που δεν χάλασε και δεν πρέπει με τίποτα να χαλάσει. Όλα αυτά είναι πολύ δύσκολο να αποτυπωθούν σε μια ταινία, καθώς η κατάσταση στη νοτιοανατολική Τουρκία παραμένει δύσκολη. Προσωπικά, επιλέγω να την αποτυπώνω κάπως υπερβολικά, αφού σε διαφορετική περίπτωση θα ήταν σα να κάνω μια ειδησεογραφική ταινία. Όταν βάζω ένα δικό μου ‘’άρωμα’’ σε μια ταινία, αυτή η πραγματικότητα μεταμορφώνεται σε κινηματογράφο».
Ο Ερντέν Κιράλ αποκάλυψε ότι ξεκινά άμεσα μια καινούργια ταινία και θυμήθηκε τα γυρίσματα της ταινίας «Ο Καθρέφτης» στην Άνδρο.
«Την παραγωγή είχε αναλάβει ένας παραγωγός από την Αθήνα σε συνεργασία με αρκετούς γάλλους και γερμανούς. Οι έλληνες συνεργάτες μας ήταν συνδικαλιστές του κομμουνιστικού κόμματος κι αυτό που θυμάμαι έντονα είναι ότι οι ‘Ελληνες μετά το 8ωρο παρατούσαν τη δουλειά και μετά ζητούσαν πληρωμή για υπερωρία, κάτι που φυσικά είναι και το σωστό!», αφηγήθηκε.
©Typologos.com 2011
