Ελληνική μουσική από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα 1

Ελληνική μουσική από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα

Του Άκη Γεροντάκη e-mail: agerontakis@freemail.gr

 

Όταν μαθαίναμε μουσική, πολύ πριν την εφηβεία μας, στα ωδεία της ώρας δεν διδασκόταν η βυζαντινή μουσική, πολύ δε περισσότερο η δημοτική- παραδοσιακή μας μουσική. Η μεγάλη αίρεση ήταν το λαϊκό τραγούδι συμπεριλαμβανομένου του ρεμπέτικου.

Η Ευρωπαϊκή μουσική με τον «μείζονα & ελάσσονα τρόπο» από τη μια και την Δωρική αρχιτεκτονική της, αλλά και η σκληρή και επίπονη διαδικασία εκμάθησης του οργάνου από την άλλη, δεν άφηνε περιθώρια συγκριτικής μελέτης και έρευνας πάνω σε άλλους τομείς. Άλλωστε, κατά κάποιον τρόπο, οτιδήποτε άλλο εκτός από τα παραπάνω, ήταν απαγορευμένο ή ελαστικότερα μη επιτρεπτό.

Αργότερα που άνοιξαν οι ορίζοντες και εκδημοκρατίστηκε ο νους μας, μες στις παρέες μάθαμε και τον Τσιτσάνη και όλους τους άλλους. Υπήρχε όμως πάντα ένα κενό. Τι είδους κλίμακες είναι αυτές πάνω στις οποίες στηρίζονται αυτά τα τραγούδια, από πού προέρχονται, γιατί παίζονται έτσι, αν και κατά πόσο η ιστορία μπορεί να στηρίξει  την διαχρονικότητα τους.

 

Μετά ήρθαν οι σπουδές στο εξωτερικό, το πανεπιστήμιο, η άμεση γνωριμία με την Ευρώπη, με τα νέα ρεύματα σύνθεσης και η έρευνα γενικότερα. Αλλά αγαπητοί φίλοι αναγνώστες ο «νόστος» για τον Έλληνα δεν αφορά μόνον στα πάτρια εδάφη. Έχει άμεση σχέση και με την πάτρια γνώση.

Σήμερα στις μουσικολογικές σχολές, οι νέοι μας διδάσκονται όλα όσα για μας τότε ήταν μη επιτρεπτά. Δηλαδή το αρχαίο μουσικό μέλος, το Βυζαντινό μέλος, συνοδευόμενα από ιστορική γνώση και μορφολογική ανάλυση. Δεν διδάσκονται απλά αλλά αναλύουν τις σχέσεις μεταξύ της αρχαίας Ελληνικής μουσικής και της Βυζαντινής μουσικής.

Όμως, υπάρχει και ένα τρίτο μεγάλο κεφάλαιο που είναι αποτέλεσμα των δύο προηγουμένων. Το κεφάλαιο που λέγεται δημοτικό τραγούδι και η ρεμπέτικη μουσική.

Στόχος αυτού του άρθρου είναι να βοηθήσει στην απόδειξη ότι, η ρεμπέτικη μουσική, η σύγχρονη λαϊκή μας μουσική, το δημοτικό μας τραγούδι αλλά και η βυζαντινή μας ψαλμωδία έχουν σαν βάση την αρχαία Ελληνική μουσική θεωρία.

Κατόπιν τούτων, εύλογα θα αναρωτηθεί κανείς γιατί πρέπει να είναι ευρέως γνωστά τέτοια περί της διαχρονικότητας της Ελληνικής μουσικής. Πρώτον διότι ότι ξέρει κανείς καλό είναι  και δεύτερον τώρα που πουλάμε τον υμέτερον πλούτο για να ξεχρεώσουμε, δεν ξέρει κανείς, μπορεί να πιάσει καλή τιμή και να μειωθεί το έλλειμμα.

 

Για να ξεκινήσουμε θα παραθέσω έναν πίνακα αντιστοιχιών  των μουσικών κλιμάκων ο οποίος είναι και το ζητούμενο και θα έπρεπε κανονικά να μπει στο τέλος, ώστε να  δούμε ποια κλίμακα ποιάς εποχής αντιστοιχεί με ποια κλίμακα άλλης εποχής.

 

Εδώ πρέπει να διευκρινίσω για όσους δεν γνωρίζουν ότι, μιλάμε για κλίμακες διότι η μουσική πράξη βασίζεται πάνω στις κλίμακες. Αλλά και η ιστορικές συγκριτικές μελέτες και  αναφορές σε διάφορα μουσικά είδη των εθνών και της μουσικής τους έχουν βάση και μέτρο σύγκρισης τις κλίμακες.

Αργότερα θα γίνει αναφορά στα όργανα και στη γραφή του κάθε συγγενούς είδους με φωτογραφίες και συγκρίσεις ανά εποχή.

Για ευκολότερη κατανόηση του πίνακα πρέπει να διευκρινίσω  ότι. Οι κλίμακες των αρχαίων ελλήνων ονομάζονται τρόποι, της βυζαντινής μουσικής Ήχοι και της λαϊκής μουσικής δρόμοι.

 

Aρχαία Ελληνική μουσική			Βυζαντινή           μουσική		Σύγχρονη Λαϊκή μουσική
ΤΡΟΠΟΣ			ΗΧΟΣ		ΔΡΟΜΟΣ
Δώριος			ήχος πρώτος		Ουσάκ
Λύδιος			ήχος δεύτερος		Χουζάμ
Φρύγιος			ήχος τρίτος		δεν υφίσταται αντιστοίχιση
Μυξολύδιος			ήχος τέταρτος		δεν υφίσταται αντιστοίχιση
Υποδώριος			πλάγιος του Πρώτου		Νιαβέντ
Υπολύδιος			πλάγιος του δευτέρου		Χιτζάζ
Υποφρύγιος			ήχος του βαρύ		δεν υφίσταται αντιστοίχιση
δεν υφίσταται αντιστοίχιση			πλάγιος Δ΄χρωματικός		Χιτζασκάρ
δεν υφίσταται αντιστοίχιση			Πλάγιος Α΄τετράφωνος		Σαμπάχ
δεν υφίσταται αντιστοίχιση			πλάγιος Α΄με 2-		Γιουρντί
δεν υφίσταται αντιστοίχιση			ήχος μεικτός Α΄&Β		Καρτσιγάρ ή καρτιάζ

Οι ονομασίες των λαϊκών δρόμων λόγω γεωγραφικής προέλευσης (Κωνσταντινούπολη, Μικρά Ασία) είναι και παραμένουν μέχρι σήμερα Τουρκικές.

Όσο εμείς τις κρατάμε έτσι και δεν αλλάζουμε τις ονομασίες, τόσο οι γείτονες μας Τούρκοι θα μπορούν να αποκαλούν την μουσική τους ακαδημία (κάτι που εμείς δεν έχουμε ακόμη)  «Turkish Byzantine Music Academi» Και καλά κάνουν. Ας προσέχαμε εμείς.

Λέτε να είναι και αυτός ένας λόγος που να μας κάνει να πρέπει να γνωρίζουμε ότι  η μουσική μας είναι ίδια εδώ και 2.600 χρόνια, έστω κι αν εμείς έχουμε αλλάξει κατά πολύ..

Μία τελευταία διευκρίνιση που αφορά στον όρο μουσική.

Όταν αναφέρομαι στην  αρχαία, στην Βυζαντινή ή στη λαϊκή μουσική δεν αναφέρομαι στον μελοποιημένο στίχο χωρίς να αγνοώ τη στιχουργία ή την ερμηνεία παρά μόνο στη μουσική δηλαδή στη μελωδία την αρμονία και το ρυθμό, στις ιδιότητες της μουσικής, σε αντίθεση με τους περισσότερους μελετητές που όταν αναφέρονται σε τραγούδια εννοούν το στίχο αγνοώντας τα λοιπά στοιχεία της  μουσικής τα οποία στο κάτω κάτω της γραφής είναι αυτά που κατόρθωσαν να κρατήσουν ζωντανό στη συλλογική μνήμη του λαού μέσα από τη προφορική παράδοση το όποιο μη καταγραμμένο παραδοσιακό ή λαϊκό τραγούδι.

Οι μουσικές πάνω στις οποίες βασίζει ο σύγχρονος νεοέλληνας τη μουσική του μελοποίηση είναι κατ’ εξοχήν δύο. Η αρχαία Ελληνική και η Βυζαντινή.

Ας δούμε κάπως  επιγραμματικά αλλά παράλληλα και ουσιαστικά με τη μουσική των αρχαίων.

 

Το έπος. Είναι το αρχαιότερο μουσικό είδος Πρωτοεμφανίζεται νωρίτερα από το 1400 π.Χ. Η Ομηρική Ιλιάδα και η οδύσσεια (8^ος αιώνας π.Χ.) αποτελούν τη κορύφωση της επικής παράδοσης αιώνων, όπου σεβάσμιοι αοιδοί, συνθέτουν για τις αυλές των Μυκηναίων βασιλέων, μουσικές αφηγήσεις των ηρωικών πράξεων γενναίων και επιφανών ανδρών με συνοδεία λύρας.

 

Συνεχίζεται….

 

©Typologos.com 2011