Διαπιστώσεις και ιεράρχηση των αναγκών στον τομέα των βοσκοτόπων και των σχέσεων κτηνοτροφίας και δασών

συντάκτης News Typologos · Δημοσιεύτηκε 11 Ιουνίου 2013 · Ενημερώθηκε 11 Ιουνίου 2013

Διαπιστώσεις και ιεράρχηση των αναγκών στον τομέα των βοσκοτόπων και των σχέσεων κτηνοτροφίας και δασών

Του Βασίλη Παπαναστάση, ομότιμου καθηγητή Δασολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

Ο ομότιμος καθηγητής του ΑΠΘ, Βασίλης Παπαναστάσης

Διαπιστώσεις και ιεράρχηση των αναγκών στον τομέα των βοσκοτόπων και των σχέσεων κτηνοτροφίας και δασών

Του Βασίλη Παπαναστάση, ομότιμου καθηγητή Δασολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

Α. Διαπιστώσεις

Τα δάση και οι δασικές εκτάσεις της χώρας μας, αλλά και ολόκληρης της Ευρώπης, έχουν εξελιχθεί δια μέσου των αιώνων με την παρουσία του ανθρώπου και των δραστηριοτήτων του.

Μια από αυτές τις δραστηριότητες υπήρξε και η εκτροφή αγροτικών ζώων και συγκεκριμένα η κτηνοτροφία. Στην Ελλάδα, η βόσκηση των δασών αποτελεί «δουλεία», σύμφωνα με τη δασική νομοθεσία, που την ασκούν οι παραδασόβιοι πληθυσμοί.

Επίσης, οι κτηνοτρόφοι έχουν το δικαίωμα βοσκής στις δασικές εκτάσεις, οι οποίες χρησιμοποιούνται ως βοσκότοποι και συμβάλλουν σημαντικά στην παραγωγή ζωικών προϊόντων. Πρόκειται για τις βοσκόμενες δασικές εκτάσεις ή τα φυσικά λιβάδια της χώρας μας.

Δυστυχώς, η βόσκηση στα δάση και τις δασικές εκτάσεις δεν ασκήθηκε ορθολογικά στο παρελθόν με αποτέλεσμα να σημειωθεί σοβαρή υποβάθμισή τους, πράγμα που οδήγησε στην αρνητική στάση των Δασολόγων και της Δασικής Υπηρεσίας απέναντι στην κτηνοτροφία.

Έτσι, η δασική πολιτική που διαμορφώθηκε, όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και σε όλη την Ευρώπη, ιδιαίτερα τη Μεσογειακή, ήταν εχθρική για την κτηνοτροφία. Αποτέλεσμα αυτής της πολιτικής, αλλά κυρίως των ραγδαίων κοινωνικοοικονομικών μεταβολών που συνέβησαν τα τελευταία 30-40 έτη, ήταν η υποχώρηση της κτηνοτροφίας και της βόσκησης από τα δάση και τις δασικές εκτάσεις.

Σήμερα, το μεγαλύτερο μέρος των εκτάσεων αυτών υποβόσκονται ή δε βόσκονται καθόλου από αγροτικά ζώα.

Από σχετικές έρευνες που έγιναν, τόσο στη χώρα μας, όσο και διεθνώς, προέκυψε ότι η πλήρης απομάκρυνση της κτηνοτροφίας από τα δάση και τις δασικές εκτάσεις είχε σοβαρές επιπτώσεις στα δασικά οικοσυστήματα και τον ορεινό χώρο γενικότερα.

Οι κυριότερες από αυτές τις επιπτώσεις ήταν οι εξής:

ερήμωση του ορεινού χώρου,
σημαντική μείωση της βιοποικιλότητας και
σοβαρή αύξηση των δασικών πυρκαγιών.

Οι επιπτώσεις αυτές οφείλονται στο γεγονός, ότι τα αγροτικά ζώα και η κτηνοτροφία γενικότερα αποτελεί σημαντική πηγή εισοδήματος για τους κατοίκους, ιδιαίτερα των ορεινών περιοχών, οπότε η υποχώρησή της από τον ορεινό χώρο οδήγησε συνακόλουθα στην ερήμωσή του.

Επίσης, τα ζώα αφαιρούν με τη βόσκηση βιομάζα και διατηρούν έτσι τα δασικά τοπία ανοιχτά, πράγμα το οποίο αυξάνει τη βιοποικιλότητα και την αντοχή σε πυρκαγιές.

Τα συμπεράσματα των ερευνών υποδεικνύουν ότι θα πρέπει και πάλι να επανέλθει η κτηνοτροφία στα δάση και τις δασικές εκτάσεις προκειμένου να αποκατασταθεί η δασο-λιβαδική ισορροπία που υπήρχε στο παρελθόν και διατηρούσε υγιή τα πολύτιμα αυτά φυσικά οικοσυστήματα της χώρας μας και της Ευρώπης γενικότερα.

Η επαναφορά όμως αυτής της δραστηριότητας πρέπει να γίνει σύμφωνα με τις αρχές της λιβαδοπονικής επιστήμης, η οποία προβλέπει ορθολογική και όχι αλόγιστη διαχείριση της βόσκησης στα δάση και τις δασικές εκτάσεις.

Προϋπόθεση εφαρμογής αυτής της διαχείρισης, όμως, είναι η σύνταξη ολοκληρωμένων μελετών λιβαδοκτηνοτροφικής ανάπτυξης, σύμφωνα με τις επιταγές της λιβαδοπονίας.

Β. Ιεράρχηση των αναγκών

Για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας στα δάση και ιδιαίτερα στους βοσκοτόπους και τη μείωση του κινδύνου πυρκαγιών απαιτείται η εξής ιεράρχηση των αναγκών:

Απογραφή των βοσκόμενων δασικών εκτάσεων της χώρας. Τέτοια απογραφή δεν έχει γίνει μέχρι σήμερα με αποτέλεσμα να μην είναι γνωστό πόσοι είναι οι βοσκότοποι, που βρίσκονται και ποια είναι η παραγωγικότηττά τους για την κτηνοτροφία.

Σύνταξη ολοκληρωμένων μελετών για την λιβαδοκτηνοτροφική ανάπτυξη των βοσκόμενων δασικών εκτάσεων.

Δημιουργία πρότυπων δασολιβαδικών συστημάτων σε περιοχές που παρουσιάζουν υψηλό κίνδυνο πυρκαγιάς προκειμένου να αποφευχθεί η καταστροφή τους.

Συνεργασία με τις γεωργικές και κτηνιατρικές υπηρεσίες για το καθορισμό πρότυπων κτηνοτροφικών ζωνών καθώς και με τις περιβαλλοντικές οργανώσεις για τη διαχείριση της κτηνοτροφίας στις προστατευόμενες περιοχές.