ΑΣ ΜΙΛΗΣΟΥΜΕ ΓΙΑ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ
Είναι ο πολιτισμός μοχλός τοπικής ανάπτυξης;
Του Αντώνη Νέσκε, MSc Κοινωνιολόγου – Ερευνητή,
«Δύσκολη δεν είναι η αλλαγή μιας κατάστασης, αλλά η αλλαγή της αντίληψης που έχεις για αυτήν»
Στις ανθρωπολογικές, πολιτισμικές και κοινωνιολογικές σπουδές υπάρχει μια ευρεία και πολυποίκιλη απόπειρα επιστημολογικής εννοιολόγησης του «πολιτισμού», γεγονός το οποίο είναι αποτέλεσμα διαφορετικών θεωρητικών προσεγγίσεων, διαφορετικών γνωστικών νοηματικών πλαισίων και σημασιολογικών πεδίων κατά την ιστορική εξέλιξη των συζητήσεων και των ρευμάτων σκέψης για τον πολιτισμό. Τι σημαίνει άραγε πολιτισμός και πολιτιστικές εκδηλώσεις στην κοινωνία μας;
Είναι μόνο οι αξιόλογες πολιτιστικές εκδηλώσεις «ελιτιστικού περιεχομένου» και οι μουσειακού ή φολκλορικού τύπου αναβιώσεις πολιτιστικών εκδηλώσεων; Χρήσιμες είναι και αυτές και επιτελούν τον καθοριστικό τους ρόλο στο πεδίο της πολιτιστικής πραγματικότητας κάθε τοπικής κοινωνίας.
Ο Raymond Williams υποστηρίζει ότι ο πολιτισμός είναι καθημερινός* και παράγεται στα πλαίσια της καθημερινής προσπάθειας για διαμόρφωση της κοινωνικής πραγματικότητας μέσα από τη συλλογική δράση.
Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει, ο πολιτισμός έγκειται στην καθημερινή παραγωγή και αναπαραγωγή της κοινωνικής πράξης και χαρακτηρίζει κάθε μορφή κοινωνικής ζωής.
Με απλά λόγια, ο πολιτισμός δεν είναι τίποτα άλλο από τις καθημερινές πρακτικές της κοινωνικής ζωής και εμπειρίας μας, ο τρόπος δηλαδή που ντυνόμαστε, τρώμε, εργαζόμαστε, μαθαίνουμε, κατασκευάζουμε, επισυνάπτουμε σχέσεις, χορεύουμε, ακούμε μουσική, συζητάμε, διαχειριζόμαστε τον ελεύθερο χρόνο μας, μαγειρεύουμε, σχεδιάζουμε, δημιουργούμε και όποια άλλη συμπεριφορά και πράξη έχει σχέση με τη συλλογική έκφραση κάθε ατόμου.
Εύλογα πολλοί αναρωτιούνται ποια μπορεί να είναι η χρησιμότητα της πολιτιστικής δραστηριοποίησης και πώς αυτή μπορεί να συνδέεται ή και να συμβάλει στην τοπική ανάπτυξη μιας περιοχής.
Αυτόματα η σκέψη μας οδηγεί στο ερώτημα του περιεχομένου και του είδους της πολιτιστικής εκδήλωσης ή δραστηριότητας. Η κοινωνιολογική προβληματική γύρω από τις πολιτιστικές εκδηλώσεις αφορά σε θέματα ανάληψης αρμοδιοτήτων (από ποιους πραγματοποιούνται;), σε θέματα περιεχομένου και επιλογής των πολιτιστικών δραστηριοτήτων (τι είδους είναι;), καθώς και σε πρακτικές και αντιλήψεις γύρω από τον προσανατολισμό και τη χρησιμότητα των πολιτιστικών αγαθών (για τι και για ποιους;).
Επιχειρώντας μια απόπειρα διατύπωσης μερικών χαρακτηριστικών, τα οποία μπορούν να αποτελέσουν κριτήρια έτσι ώστε η πολιτιστική δραστηριότητα να συμβάλλει σε μια άλλου είδους τοπική ανάπτυξη, μπορούμε να συνοψίσουμε στα εξής** :
- Να εμπλέκει τα μέλη της τοπικής κοινωνίας στα πλαίσια της ενεργητικής συμμετοχής. Αυτό επιτυγχάνεται μόνο εφόσον, η φιλοσοφία της πολιτιστικής δραστηριοποίησης στηρίζεται στο δυναμικό της τοπικής κοινωνίας αλλά και στην δημιουργική αξιοποίηση όλων των στοιχείων των διαστάσεων μιας τοπικής κοινωνίας είτε αυτά αφορούν το περιβάλλον, την ιστορία, την οικονομία και τις κοινωνικές πρακτικές της.
- Να στοχεύει στην συνολική πολιτιστική ανάπτυξη του τόπου και όχι στην περιορισμένη φιλοδοξία των στιγμιαίων εντυπώσεων ούτε να αρκείται στην κυρίαρχη καπιταλιστική λογική της παραγωγής-κατανάλωσης πολιτιστικών αγαθών.
- Να πηγάζει μια συνολική και οργανωμένη κοινωνικο-παιδαγωγική αντίληψη για την διαδικασία της πολιτιστικής δημιουργίας, αναδεικνύοντας την περιορισμένη πολιτιστική εκδήλωση σε πολιτιστική συλλογική δραστηριοποίηση στο πλαίσιο αξιών, όπως η αλληλεγγύη, η συνεργασία, ο εθελοντισμός, η κοινωνική δικτύωση, η δημιουργικότητα, ο πειραματισμός, η χρησιμότητα του τοπικού κοινωνικού κεφαλαίου στην επίτευξη της τοπικής ανάπτυξης εναλλακτικού και βιώσιμου χαρακτήρα με σεβασμό στο περιβάλλον και στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε τοπικού κοινωνικού σχηματισμού.Αυτές οι αξίες μπορούν να εμπνεύσουν και να λειτουργήσουν ως τροχοπέδη ως προς τα φαινόμενα του ναρκισσισμού, της νωχελικότητας και της κοινωνικής απραξίας.
Οι τοπικές κοινωνίες πάντα αντιμετώπιζαν πιέσεις, συγκρούσεις, συγχύσεις, προκλήσεις και αδιέξοδα. Η δυναμική βρίσκεται στην υπέρβαση αυτών των καταστάσεων με κοινό στόχο ΕΝΑΝ: τη βελτίωση της ποιότητας ζωής και τη μεταστροφή των περιορισμών μέσα από την δημιουργική αξιοποίηση εκείνων των πολιτιστικών πρακτικών με προσανατολισμό την ενδογενή, ολόπλευρη τοπική ανάπτυξη και τον κοινωνικό μετασχηματισμό.
Ευχαριστώ για την ευγενή φιλοξενία!
Γράφει ο
Νέσκες Αντώνιος
MSc Κοινωνιολόγος – Ερευνητής
*Williams , R., Κουλτούρα και Ιστορία, μτφρ. Αποστολίδου Βεν., εκδ. Γνώση, Αθήνα.
**Νέσκες , Αντ., Τοπικές κοινωνίες και πολιτισμός, η περίπτωση της νήσου Κω, Ρέθυμνο 2004.
©Typologos.com 2011
